سلام عرض میکنم خدمت همه بازدید کنندگان باغ شیشه ای.بنده ی حقیر سجادی هستم نویسنده ی این مقاله.سال ۹۱ بود که یادمه با دوست و همکار خوبم سهیل عاشوری،قبل از برگذاری نمایشگاه بین المللی گل تهران بود که این نوشته رو آماده کردم.اول یک بروشور ساده بود بعد از نمایشگاه دیگه روش کار کردیم و برای سایت شرکت در نظر گرفتیمش،و در طول این چند سال هی کامل ترش کردم!! یادمه اون سال هم از نظر فروش و هم از نظر کیفیت از بقیه ی شرکت ها سطحمون بالاتر بود چون تازه تراریوم اومده بود و هنوز علمش رو کسی نداشت و همینطوری بزن درویی کار میکردن.حتی اون سال در زمینه ویواریوم هم ما ایده های خیلی بهترین داشتیم و تازه تازه سال بعدش ایده مارو شرکت های دیگه هم پیاده کردند….خلاصه طوری شد که شهرداری تهران سفارشاتش رو به ما داد از بین اون همه غرفه و شرکت دیگه با اینکه ما قیمتامون هم خیلی بالا بود!! ما اون سال تنها شرکتی بودیم که در تهران خدمات پس از فروش تراریوم ارائه میدادیم. :)).یادمه از شمال تا جنوب تهران از شرق تا غرب رو با ماشین سهیل میرفتیم و کار مشتریها رو راه می انداختیم.حتی تو زمینه خدمات هم ما اولین بودیم…. این ها برای خودنمایی یا تعریف از خود نیست چون ما هنوز اول راهیم.اینا برای اینه که شما از بابت صحت و سقم این مقاله خیالتون راحت باشه که امتحان خودش رو پس داده …..این مقاله تقدیم به دوست و همکار خوبم سهیل عاشوری که نیمه راه مجبور شدیم از هم جدا بشیم. :(((((
————————————————————————–
تراریوم، واژ ه ای که تقلا میزند جای خود را حتی در ادبیات هم باز کند!!
آری این تراریوم است که امروزه بسان یک ارزش افزوده،یک هنر،یک محیط زیست کوچک ،یک دلخوشی و….. جای خود را با تومانینه و سیاست زیرکانه ای در زندگی روزمره ی ما در قرن آهن و فولاد و دود بازمی کند.ای کاش بتوان خیلی فراتر از این سیاه مشق این ایده را معرفی کرد ولی دنیای کوچک درون تراریوم خیلی بزرگتر و پیچیده تر از فکر ما و دنیای اطراف ماست….
شاید بکار بردن واژه ی تراریوم برای بعضی ها تهاجم فرهنگی ! تلقی شود ولی به محض شنیدن باغ شیشه ای ذهن هر انسانی بیدرنگ به سوی باغی محصور در شیشه میرود و میتواند تصویری از آن در ذهن خود رسم کنند تا توضیحات دیگر آن راحت در ذهن او نقش ببندد.
در قرون وسطی درست زمانی که مسحیت و استعمارروی عرشه ی کشتی اروپاییها ناخدایی میکرد،هنگامی که میسیونرها به همراه دانشمندان همراه خود به گونه ی گیاهی جدیدی برمیخوردند،آن را هنگام برگشت برای حفظ بقای گونه نسبت به تغییر اقلیم داخل جعبه شیشه ای میگذاشتند ،بعد ها با پیشرفت علم که دیگر نیازی به این جعبه ها نبود،شاید برای ادای احترام بخاطر پیش برد علم ،بجای گماردن آن در موزه ها از آن به عنوان یک وسیله ی زینتی در منزل،دانشگاه برای تحقیق،محل کار وهمه جا استفاده کردند و گیاهان رطوبت دوست و یا مقاوم به رطوبت دربکاربردند…….
ولی انگاراین تراریوم ها بخاطر حسن هم جواری ،دست در دست گیاهانشان دادند و مثل آنها اسب خودرا در مسیرتکامل زین کردند. و تراریوم های نسل جدید با اندکی گسترش وبه پاس ترکیب با سبک های مختلف هنری دارای آب نما، صخره،طرح چوب وسیستم های خنک و تهویه کننده ورنگ لعاب دیگری شدند و همه ی آن را مدیون ذهن خلاق و هنر دوست بشر میباشد.
تاریخچه ی تراریوم
در سال ١٨٢٧ زمانی که دکتر ناتالی وارد،در باغچه ی خود سرخس کاشته بود ودر آزمایشگاه بر روی پیله پروانه ها و حشرات داخل یک تنگ کار میکرد متوجه شد که برخی علف ها و اسپور سرخس ها داخل ظرف جوانه زدند! در صورتی که آلودگی هوای لندن و خشکی هوا سرخس های باغچه را ازبین برده بودند!پس از گذشت مدتی از رشد سرخس و علف داخل ظرف.دکتر کلا تحقیقات روی حشرات را رها کردو روی رشد گیاهان داخل تنگ تحقیق کرد او متوجه شد که سرخس های داخل شیسشه از آب و هوای آلوده و خشک در امان هستند و میتوانند به راحتی آن داخل رشد کنند.برای آزمایش در سفری که به استرالیا داشت که ٨ ماه به طول انجامید آن تنگ را با خود برد.هنگام رسیدن به استرالیا همچنان گیاهان سالم بودند!در هنگام برگشت هم همینطور سالم مانده بودند. از آن پس دکتر کتابی نوشت به نام ” رشد گیاهان در محیطهای شیشه ای“پس از آن ماجرا بود که آن تنگ به شیشه ی واردین نام گذاری شد.
بدین ترتیب بود که در آن زمان ها شیشه ی واردین یا تراریوم بسیار محبوب شد.
اولین تراریوم
چگونگی ساخت یک باغ شیشه ای
برای مشاهده ی فیلم کاشت تراریوم اینجا کلیک کنید
تراریوم در واقع در آمیختگی از باغبانی با هنر میباشد پس بنابراین باید از سبک های هنری در ساخت آن استفاده کرد و نباید از تونالیته رنگ و هارمونی برگ ها و خشن ولطیف بودن بافت چشم پوشید! دوستان مقاله پیش رو در واقع خلاصه ی ساخت بیش از ۳۰۰ در سایزها و انواع مختلف و سرمایه گذاری ۳۰ میلیون تومان روی تحقیقات تراریوم هستش و جزوه ی اون در دانشگاه و کنگره ملی گیاهان زینتی تدریس شده است.
همیشه چه در نقاشی و چه در منظره سازی تصاویر و نقاطی هستند که اول چشم بیننده را به خود معطوف میکنند یا نقطه تکیه گاه تصویر میباشند به این نقاط نقطه کانونی میگویند.در تراریوم هم هر گیاه نسبت به نقش خوددر منظره سازی و تاثیری که در برهم کنش بین گیاهان دارد میتواند طلایه دار نقطه کانونی باشد .عده ای هم نقش گل های سید ۲ رادارند و عده ای هم به عنوان فیلر یا سید۳ بکار برده میشودمثلا در تصویر زیر:
- تراریوم
مارانتا نقش نقطه کانونی فیتونیا سید ۲ و پلونیا و غیره فیلر میباشند یا در تصویر زیر:
یله آ نطقه کانونی گندمی سید۲ و بقیه فیلر میباشند.
پس نکته اول : همیشه نقاط کانونی و فیلرهارا نسبت به نقش و تاثیر بر بافت فضا و نسبت به عناصر قابل استفاده متناسب با نوع گیاه راتعیین کنید.
در منظره سازی اصولا برخی از گیاهان مسئولیت برخی ازویژگی ها را به گردن میگیرند مثلا بیدمجنون نگاه را به سمت پایین معطوف میکند ویا سوزنی برگان منظره را قاب و بافت را خشن و نگاه را به بالا معطوف میکند!
در تراریوم هم گیاهان آپارتمانی نظیر آنچه در بالا گفته شد وجود دارد گلی مثل گندمی که نگاه را به سمت پایین معطوف میکند و مثل عکس میتوان زیرچتر آن کنده ی چوب یا سنگ یا مسیر یا آبنما بکار بردهمچنین با لطیف کردن بافت احساس رضایت را به بیننده میبخشد.ویا مارچوبه بافت را کمی خشن و نگاه را به سمت بالا معطوف میکند واگر در اطراف آن چند گل پاکوتاه و پر پَر مثل هیپوئستس کاشته شود هم بافت خنثی میگردد هم درازی
مرچوبه را میپوشاند.
پس نکته ی دوم: همیشه نرم و خشن بودن بافت و سمت نگاه بیننده باید در نظر گرفته شود
در هنر فضا سازی شرق همیشه نظر براین مهم بوده که کل طبیعت خصوصا آب و سنگ وگیاه به صورت مینیاتوری در جایی غیر از موطن خود شبیه سازی شودبنابراین دراین فضاها باید برای زیبایی هرچه تمام تر کار از عناصر خودطبیعت مثل آب و آبنما و سنگ و صخره و کنده ی چوب و غیره استفاده کرد تا صحنه ی دل فریبی در ضمیر بیننده تداعی شود:
ویا
نکته سوم: همیشه از عناصر طبیعت مانند سنگ وپوست و کوزه با در نظر گرفتن نوع خاصیت گیاه(چتری یا سوزنی یا قاب کردنی) و …. استفاده کنیدو تعداد گیاهان فرد باشد!
به غیر از تونالیته رنگ هارمونی یا تونالیته برگ ها هم تاثیر بسزایی در گردش چشم بیننده و یکنواخت نشدن کاردارد مثلا کاربرد پپرومیا با گندمی بخاطر تقابل برگهای چروک و باریک یا جینورا با فیتونیا فر بخاطر فرم خاص برگها و همچنین کنتراست رنگ آن دو، تاثیر خیره کننده ای روی هر بیننده ای داردبعنوان مثال:
در این عکس فرم برگ گندمی با جینورا و فیتونیا و مارانتا وگندمی کنتراست بسیار زیبایی ایجاد کرده است…
نکته چهارم: بیاد داشته باشید تجربه بازخورد مشتریها و مردم نشان داده هرچه کنتراست رنگها(تضادرنگ) بالاتر باشد و فرم برگ ها متفاوت وهرچقدر تراریوم پرترباشد .تراریوم جذاب تر خواهد بود
نکته پنجم: هرگز بیش از ۳/۱ تنگ را خاک پرنکنید ونگذارید تراریوم شما با صحنه ی زشت سیاهی خاک زیبایی خود را از دست بدهد همچنین میتوان به ریختن لایه ای سنگ زینتی سفید یا مالچ رنگی بالای سطح پوکه و بین خاک تضاد زیبایی بوجودآورد و زشتی سیاهی خاک را زیبا کرد مثل نمونه زیر:
گیاهان مورد استفاده در تراریوم
بطور کلی بیشتر گیاهانی که رشد کم و نیاز رطوبتی بالایی دارند و ترجیحا سایه دوست و روز کوتاه هستند برای کاشت در تراریوم انتخاب میشوند. بیاد داشته باشد که هرس ریشه گیاه در تراریوم اهمیت بالایی دارد زیرا رشد گیاه را کندتر میکندونباید گیاه را با انبوهی از ریشه ها داخل تنگ قرار داد! قابل ذکراست بدلیل آبیاری سطحی تراریوم با اسپری ،ریشه ها سطحی میمانند!!
معمولا گیاهان زیر بیشتر مورد استفاده قرار میگیرند: (برای توضیحات بیشتر روی گیاهان زیر کلیک کنید)
فیتونیا(خود شامل ۶ گونه و رنگ میباشد)
هیپوئستس(شامل دست کم ۴ گونه ورنگ)
عشقه مینیاتوری
انواع ساکولنت و کاکتوس
دوستان برای ساخت تراریوم های ساکولنت و کاکتوس همیشه این نکته رو درنر داشته باشید که باید حتما گیاهان تیغ دار با تیغ دار و گوشتی با گوشتی کنار هم کاشته بشن انواع ساکولنت مثل کراسولا یا سدوم یا کاکتوس به خاطر ارزان بود و راحتی و مقاومت در نگهداری خیلی بیشتر روی بورس هستند تا استوایی ولی هیچ تراریوم به زیبایی تراریوم های استوایی نمیرسه پس در انتخاب تیغ دار و یا ساکولنت دقت کنید.
تراریوم ساکولنت
تراریوم ساکولنت
نکته ی بسیار بسیار بسیار بسیار مهم!!
درکاشت گیاهان خود دقت کنید که باهم دیگر هم خوانی داشته باشند اولا که حسن یوسف و شمعدانی و گیاهان فصلی و باغچه ای و درختان ( باورکنید دیدم درخت سرو کاشتن که میگم!!!)را به هیچ عنوان نمیتوان داخل تراریوم کاشت زیرا به رطوبت بالا وتهویه کم حساس هستند و اصلا نیازی به کاشت آنها نیست ولی گل هایی مثل گل سنگ ،گندمی ،سانسیوریا ،بنفشه آفریقایی، را هرگز با گیاهان دیگر نکارید زیرا نیازهای متفاوتی و به هوای خنک تر احتیاج دارند در صورت کاشت گروهی با مثلا فیتونیا و سرخس قطعا خراب خواهند شد.در صورتی که میخواهید بنفشه آفریقایی بکارید ترجیحا یا آنرا داخل ویواریوم کاشته یا به تنهایی در تراریوم بکارید…….
و انواع کاکتوس و ساکولنت(البته به یاد داشته باشید تیغ دار را با تیغ دار و گوشتی را با گوشتی بکارید!!)هر گیاه مقاوم دیگر.
قابل ذکراست تراریوم بدلیل محیط بسته نباید زیاد آبیاری گردد، آبیاری زیاد موجب تجمع حشرات ریز و خدای نکرده گندیدگی می شود،نسبت به دمای هوا هفته ای ۳ بار اسپری کافیست همینطور در نظر داشته باشید گیاهان تراریوم به آب بیشتری احتیاج دارند پس موقع آبیاری خاک را کاملا خیس کنید طوری که وقتی از کنار نگاه میکنید خاک کامل خیس شده باشد و دفعه بعدی که خواستید آبیاری کنید دقت کنید که خاک خشک شده باشد! و همچنین بدلیل اینکه اشعه ی خورشید از شیشه عبور میکند ولی گرمای آن میماند،پس بزرگترین دشمن تراریوم گرمای بیش از اندازه و تهویه نامناسب است چون داخل تراریوم از بیرون آن چندین درجه گرم تر است پس همیشه آلودگی به قارچ ،تراریوم را تهدید به حمله نظامی میکند!!! حتما شب ها موقع خواب و روزها ساعات اوج گرما نوار سلفون را از روی تراریوم بردارید
همه ی گیاهان برای امرار معاش به نور نیاز دارند کاربه آنجا کشید که سهراب گفت ،خوشا بحال گیاهان که عاشق نورند و دست منبسط نور روی شانه ی آنهاست…..ولی از این جهت به گیاهان صفت روزکوتاه و سایه دوست یا روزبلند نسبت میدهند که نیاز نوری آن ها نسبی میباشد و می توانند نور کم داخل آپارتمان را تحمل و خیال مشتری را راحت کند!
از آنجا که تراریوم محصول فصل خنک یا نیمه دوم سال میباشد پس در نیمه اول سال نباید آنرا در جای گرم نگه داری کرد بطورکل حداکثر دمای ۳۰ درجه و ۲۵ درجه استاندارد ، داخل تراریوم با آبیاری کافی! مناسب میباشد.
طریقه ی خاک سازی و زهکشی
همانطور که گفته شد گیاهانی که رشد کمی دارند کاندید کاشت در تراریوم میشوند زیرا اگر گیاهان رشد کنند و آن ها را هرس نکنیم بزوردی شاهد رویش یک جنگل داخل آن خواهیم بود! پس با هرس ریشه و تکنیک پینچینگ(چیدن جوانه انتهایی) میتوان همیشه رشد گل ها را کنترل کرد.همچنین با انتخاب نوع مناسب خاک نیز میتوان رشد گل ها را تحت کنترل درآ ورد.در تراریوم برخلاف باغچه که ازخاک هوموسی و خاک برگ استفاده میشود،از خاک های نسل جدید مثل کوکوپیت و پرلیت و پیت موس استفاده میشود زیرا خاک باغچه به علت داشتن ماده آلی داخا تنگ و محفظه بسته دچار گندیدگی و قارچ میشود.در خاک های جدید به این صورت که همیشه باید نسبت پیت موس به عنوان ماده مغذی برای گیاه را پایین نگه داشت و سعی شود از نگهدارنده های ریشه یعنی کوکوپیت بیشتر استفاده شود پرلیت هم که برای هوا گیری و کنترل واکنش خاک بکارمیرود .بعد از ترکیب 3 نوع خاک ،حالا در مرحله اول نوبت به ریختن پوکه صنعتی برای زهکشی است.پوکه درواقع نوعی سنگ آتش فشانی است که پس از استخراج در کوره ها حرارت دیده و پوگ میشود و چگالی خود را ازدست میدهند.
پوکه صنعتی
بعد از ریختن ۳ سانتی متر پوکه داخل تنگ حال نوبت به گذاشتن ترجیحا خزه،تا هم با جذب آب و رشد ،مانع ورود آب به زیر پوکه و زهکشی شود و هم نقش قارچ کش طبیعی را آن زیر بازی کند و تا حدودی از قارچ جلوگیری شود.در صورت نبود خزه هم میتوان از جوراب زنانه و یا گونی استفاده کرد.مرحله بعدی گذاشتن چند قطعه ذغال است ،ذغال برای بو گیری و تجزیه اتیلن استفاده میشود.پس از ذغال نوبت به اصل خاک و کاشت گیاهان بعد هرس ریشه می باشد. توجه کنید این خاک یعنی کوکوپیت و پیت ماس دارای ظرفیت تبادل کاتیونی بالایی یا CEC هستند،پس با دادن کمی کود شیمیایی خاک به شدت شور میشود پس هم برای کند نگهداشتن رشد و جلوگیری از شور شدن خاک گیاه هرگز از کود استفاده نکنید.بطورکل یک غالب کوکوپیت با یک سطل سایز ۴ پرلیت و پیت موس نسبت مناسبی میباشد!!
نویسنده ی مقاله: علیرضا سجادی،کارشناس ارشد فضای سبز و گیاهان زینتی
