کاشت بادنجان

+۴

-۲

بادمجان یک سبزی یک‌ساله است، ولی ممکن است بیش از یک‌سال دوام بیاورد که البته این موضوع به چگونگی آب و هوای محل کشت آن بستگی دارد. نام علمی آن Solanum melogena L. است که جزء تیره Solanaceae محسوب می‌شود. بوته بادمجان قوی‌تر از گوجه فرنگی است. دارای ساقه قوی و خشن و چوبی می‌باشد. ارتفاع بوته بین 60 سانتی‌متر تا یک متر است. دارای برگ‌های پهن و کشیده بوده، که شاید پوشیده از کرک باشد و به طور متناوب روی ساقه قرار دارند. میوه آن دارای شکل، اندازه و رنگ‌های بسیار متنوع است. شکل میوه آن ممکن است قلمی و کشیده و یا در بعضی از ارقام عرض میوه بیشتر از طول آن باشد(بادمجان دلمه‌ای). میوه بادمجان به رنگ‌های سیاه، ارغوانی، بنفش، بنفش مایل به سیاه و سفید دیده می‌شود که از بین کاسبرگ‌های سبز و گوشتی آن خارج می‌گردد. شاید در بعضی از ارقام کاسبرگ دارای خارهای ریز باشد. هنگام برداشت میوه بادمجان کاسبرگ‌ها با قسمتی از دمگل همراه میوه جدا می‌شوند. عده‌ای کاسبرگ بادمجان را همراه میوه مصرف می‌کنند.

احتیاجات آب و هوایی

بادمجان یک سبزی فصل گرم می‌باشد. از این رو در دمای نسبتاً بالا رشد خوبی خواهد داشت. برای این گیاه بهترین دما در روز بین 26 تا 32 درجه سانتی‌گراد و در شب بین 21 تا 26 درجه سانتی‌گراد می‌باشد. آن نسبت به سرما بسیار حساس است و شاید حساس‌تر از گوجه‌فرنگی و فلفل باشد. اگر به وسیله بیماری‌ها از بین نرود، تا رسیدن فصل سرما در زمین باقیمانده، محصول می‌دهد. به این ترتیب این گیاه در مناطق سردسیری یک‌ساله است. در نقاطی که زمستان ملایم داشته باشد، مانند خوزستان، شاید بوته در زمین باقی بماند، ولی رشد بوته و تولید میوه متوقف می‌شود. با گرم شدن هوا بوته شروع به رشد می‌کند و محصول می‌دهد. اگر آبیاری مرتب صورت گیرد، طول دوره رشد طولانی خواهد بود و میزان محصول آن نیز بالاست. به طور کلی آب و هوایی مناسب برای بادمجان مانند گوجه فرنگی است، ولی بادمجان نسبت به گرما بیشتر مقاوم است.

خاک مناسب

بادمجان برای رشد مناسب و حصول حداکثر محصول، احتیاج به حاصلخیزی خاک و تغذیه کافی دارد که کلیه احتیاجات کودی و خاک برای این سبزی همانند گوجه فرنگی می‌باشد. زمین بادمجان باید دائم نمدار و مرطوب باشد. بهترین خاک برای بادمجان، خاک‌های شنی لومی است. همچنین خاک آن باید عمیق، حاصلخیز و زهکشی خوبی داشته باشد. بادمجان از جمله سبزی‌هایی است که مواد غذایی زیادی از زمین جذب می‌کند، لذا برای آن استفاده از کودهای دامی به میزان 30 تا 40 تن در هکتار توصیه می‌شود. چنانچه زمین شنی و یا ضعیف باشد، باید به میزان 40 تا 50 تن و حتی 70 تن در هکتار کود دامی به زمین بدهیم. استفاده ازکودهای کامل ازت، فسفر و پتاسیم باید در برنامه کودی و آماده کردن زمین قرار گیرد. در آمریکا کودهای شیمیایی کامل را تا میزان 800 تا 1100 کیلوگرم در هکتار قبل از آماده نمودن خاک در زمین پخش می‌کنند. از طرفی چون این گیاه زمین را برای مدت طولانی اشغال می‌کند و محصول می‌دهد، لذا مصرف کودهای ازته به صورت سرک در دو سه نوبت برای آن توصیه می‌گردد. میزان مصرف کود ازته سرک در هر نوبت حدود 30 تا 40 کیلوگرم در هکتار می‌باشد. اولین نوبت کود ازته سرک 3 تا 4 هفته بعد از کاشت است. pH مناسب خاک بین 5/5 تا 8/6 می‌باشد.

نشا بادنجان

کاشت

بادمجان به دو طریق کشت مستقیم و تهیه خزانه ازدیاد می‌باشد؛ در صورتی که گوجه فرنگی نسبت به نشاکاری هوا خشک باشد، بهتر است مقداری خاک با ریشه‌ها همراه باشد. مدت زمان ماندن بوته در خزانه کمی بیشتر از گوجه فرنگی است و این مدت بین 8 تا 10 هفته طول می‌کشد. تا آماده شدن نشاها زمین به جوی و پشته تبدیل گشته، فاصله دو خط کشت(عرض پشته) کمی بیشتر از گوجه فرنگی است و آن ممکن است تا 120 سانتی‌متر برسد. فاصله دو بوته روی خط کشت هم باید بیشتر از گوجه فرنگی در نظر گرفته شود و احتمالاً آن به 80 تا 100 سانتی‌متر می‌رسد.

کلیه اعمال زراعی و باغبانی برای تهیه زمین خزانه بادمجان مانند گوجه فرنگی است.

نشا بادنجان

بذر بادنجان

زمان کاشت

در کشت مستقیم باید تا برطرف شدن سرما در بهار، کشت به تأخیر افتد؛ ولی می‌توان در گلخانه یا شاسی سرپوشیده اقدام به تهیه خزانه و کشت کنیم. به محض مساعد شدن هوا و برطرف شدن سرما، نشاها به محل اصلی منتقل می‌شوند. وقتی بوته‌ها چهار برگه شدند، موقع مناسبی برای انتقال به محل اصلی می‌باشد. می‌توان بوته‌های کوچک بادمجان را در گلدان نشا کرد و گلدان‌ها را در گلخانه نگهداری نمود تا به محض مساعد شدن هوا به حل اصلی منتقل شوند. در آمریکا وقتی که هوا اجازه ندهد که بوته‌ها را در اوایل بهار نشا کنند، از محافظت‌کننده‌های گیاهی(کلاهک پلاستیکی) استفاده می‌کنند. در این صورت حدود دو هفته زودتر از معمول، نشاکاری انجام می‌شود.

کاشت در منزل

واریته‌های گیاه‌شناسی بادمجان

• بادمجان قلمی

نام علمی این بادمجان قلمی Solanum melongena L. var. serpentinum است. این نوع بادمجان دارای میوه بسیار دراز و باریک به طول ۲۵ تا ۳۰ سانتی‌متر و با قطر کم حدود 3 تا 4 سانتی‌متر می‌باشد.

بادنجان قلمی

• بادمجان معمولی یا بادمجان آمریکایی

نام علمی این نوع بادمجان Solanum melongena L. var. esculentum می‌باشد. ارتفاع این نوع بادمجان تا 120 سانتی‌متر هم می‌رسد. طول میوه این نوع بادمجان 3 تا 4 برابر قطر آن است.

بادنجان آمریکایی

• بادمجان پاکوتاه

نام علمی این نوع بادمجان Solanum melongena L. var. depressum است. میوه آن بسیار کوچک، بنفش رنگ و گلابی شکل است. طول دوره رشد آن کوتاه‌تر از انواع قبلی است و برای مناطقی که دوره رشد کوتاه دارند، توصیه می‌شود.

بادنجان دلمه ای

هر یک از گونه‌های گیاه‌شناسی ذکر شده بالا، به سه رنگ سفید، بنفش مایل به قرمز و بنفش مایل به سیاه دیده می‌شوند. در ایران بادمجان به سه دسته قلمی و دلمه‌ای و معمولی تقسیم می‌شود.

موقع برداشت

میوه بادمجان از زمانی که حدود ۳⁄1 آن تشکیل شده و اندازه نهایی خود را پیدا کرده باشد تا رسیدن کامل آن، قابل برداشت است. میوه کاملاً رسیده پر رنگ شده، مدت زیادی می‌تواند روی بوته مادری باقی بماند، بدون آنکه زیاد ماندن روی بوته تغییری در کیفیت آن ایجاد کند. زیاد ماندن میوه روی بوته فقط روی کمیت آن اثر می‌گذارد و کمتر می‌شود. با میوه کاسبرگ‌های بزرگ همراه است که با قسمتی از ساقه، که بسیار سخت و چوبی می‌باشد، توأم است. در هنگام بسته‌بندی باید دقت کرد که ساقه چوبی و سخت همراه با میوه بدنه میوه‌های دیگر را خراش ندهد؛ زیرا این امر از کیفیت محصول کاسته، از بازارپسندی آن می‌کاهد.

در آمریکا میوه‌‌های بادمجان را به طور تک تک در کاغذ می‌پیچند یا در پاکت‌های کاغذی کوچک قرار می‌دهند و در کارتن‌های مخصوص بسته‌بندی می‌کنند، سپس به بازار ارسال می‌نمایند.

مواظبت‌های زراعی

مبارزه با علف‌های هرز و سله‌شکنی سطح خاک در اوایل رشد بسیار ضروری است. مصرف کود سرک در دو سه نوبت به قوی شدن بوته و تولید میوه بیشتر کمک می‌کند. توصیه می‌شود زمین نم‌دار باقی بماند. این مسئله در زمین‌های رسی حیاتی است. هرس و کم کردن تعداد گل‌ها بعد از تشیکل میوه‌ها الزامی است؛ زیرا، در غیر این صورت میوه‌ها کاملاً بزرگ نمی‌شوند. میوه بزرگ با کیفیت خوب، زمانی به وجود می‌آید، که تعداد میوه روی بوته محدود باشد.

اهمیت غذایی و دارویی

بادمجان در تهیه غذاهای مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. آن در تهیه انواع ترشی به کار می‌رود. در خارج از ایران بادمجان را می‌پزند و به غذاهای مختلف اضافه می‌کنند و به مصرف می‌رسانند.

در بادمجان ترکیبات زیر وجود دارد:

آب ۹۳ درصد، کربوهیدرات ۴ درصد، پروتئین ۴/۱ درصد، چربی ۳/۰ درصد، مواد کانی ۳/۰ درصد و ترکیبات فیبری ۳/۱ درصد. بادمجان دارای مقدار زیادی اصلاح معدنی، به خصوص پتاسیم، گوگرد و فسفر می‌باشد. همچنین دارای ویتامین‌های A و C است. ریشه بادمجان برای درمان آسم به کار می‌رود. در برگ بادمجان ترکیباتی وجود دارد که باعث ترشح بزاق می‌گردد. همچنین از برگ آن در معالجه بیماری “برونشیت”، آسم و بیماری‌های دستگاه مجاری ادراری استفاده می‌شود. آب میوه بادمجان برای درمان بیماری‌های گوش تجویز می‌گردد.

آفات و بیماری‌ها

کنه، یکی از مهمترین آفات بادمجان به خصوص در منطقه خوزستان می‌باشد. سایر آفات مانند شته، عنکبوت قرمز، انواع سوسک‌ها آسیب چندانی به بادمجان نمی‌توانند وارد کنند. برای مبارزه با کنه می‌توان از انواع سموم کنه‌کش، مانند تدیون استفاده کرد. سایر حشرات مضر را می‌توان با انواع حشره‌کش‌ها کنترل نمود. بعضی از قارچ‌هایی که به گوجه فرنگی حمله می‌کنند، مانند فوزاریوم، آلترناریا و ورتیسلیوم می‌توانند در این گیاه تولید بیماری نمایند و باعث پوسیدگی و خشک شدن برگ‌ها و میوه آن شوند.

برای جلوگیری از شیوع این بیماری‌ها باید اولاً بذور ضدعفونی شده کشت شوند، ثانیاً از کاشتن بادمجان در زمینی که قبلاً گوجه فرنگی و یا سیب‌زمینی در آن کشت شده است خودداری کرد و ثالثاً بوته‌ها، به خصوص در زمانی که کوچک هستند به وسیله قارچ‌کش‌ها سمپاشی گردند.