معرفی نخل خرما

+۲۲

-۵

    این گیاه از تیره نخل و از درختان مناطق گرمسیری بشمار می‌آید. حداقل دمای رشد برای خرما 10 درجه سانتی‌گراد و تنه آن در 7- درجه سانتی‌گراد از بین می‌رود اما جوانه‌های انتهایی آن که توسط الیاف پوشیده شده است، می‌توانند تا 15- درجه سانتی‌گراد را تحمل کنند. خرما طالب تابستان‌های گرم و خشک می‌باشد. بویژه هنگام رسیدن میوه به هوای گرم و خشک نیاز دارد.

    ریشه‌های خرما افشان بوده و تا اعماق خاک نفوذ می‌کنند. خرما به خشکی و شوری خاک و غرقاب شدن خاک بسیار مقاوم است اما وجود رطوبت کافی در خاک موجب افزایش عملکرد می‌شود. تنه خرما از نوع تنه‌های راست و بدون انشعاب بوده و از تجمع دمبرگ‌ها حاصل می‌شود. رشد قطری تنه در اثر رشد عرضی دمبرگ‌های آن می‌باشد. برگ‌های خرما که پیش نیز نامیده می‌شوند، به طور مارپیچ دور تنه قرار می‌گیرند. برگ‌ها مرکب شانه‌ای بوده و در حدود پنج تا هفت سال عمر می‌کنند.

    جوانه انتهایی در اثر رشد درطی سال، 10 الی 25 برگ جدید تولید می‌کند و بتدریج که برگ‌های جدید در انتهای گیاه حاصل می‌شوند، برگ‌های پایین خشک می‌گردند که باید آنها را بریده و از تنه جدا نمود. هر درخت بالغ خرما 80 الی 140 برگ فعال دارد. خوشه‌های مرکب گل که پنک نامیده می‌شوند، در سن 6 الی 10 سالگی خرما از جوانه‌های جانبی بین دمبرگ و تنه ظاهر می‌شوند. خوشه‌ها، داخل چمچمه یا تارونه قرار می‌گیرند. هنگام رسیدن خوشه، چمچمه‌ها سفت و سخت شده و چوبی می‌گردند. خرما گیاه دوپایه می‌باشد و گل‌های نر و ماده جدا از هم بر روی پایه‌های جداگانه ظاهر می‌شوند. گل‌های نر، حاوی سه کاسبرگ، سه گلبرگ فلسی و 6 عدد پرچم، گل‌های ماده آن سه کاسبرگ، سه گلبرگ و یک مادگی سه برچه‌ای بهم فشرده دارند. گرده‌افشانی خرما گرچه به وسیله باد انجام می‌گیرد اما برای تولید محصول بیشتر گرده‌افشانی دستی انجام داده می‌شود. برای این منظور خوشه‌های نر را جدا نموده و با تکان دادن بر روی خوشه‌های ماده، گرده‌افشانی انجام می‌گیرد.

    برای هر 50-30 درخت ماده، یک درخت نر کفایت می‌کند. انتخاب ارقام نر مطلوب در کیفیت میوه تأثیر بسزایی دارد. زیرا پدیده فراردگذاری و بروز صفات پدری نوع دانه گرده در کیفیت فرابر میوه تأثیرگذار می‌باشد. برای افزایش کیفیت میوه و کاهش سال‌آوری، تنک کردن خوشه‌ها ضروری می‌باشد. برای این منظور در مرحله اول در ازای 8 الی 12 برگ یک خوشه نگهداری شده و خوشه‌های اضافی حذف می‌شوند. در مرحله دوم، خوشچه‌های میانی هر خوشه قطع می شود. در مرحله سوم خوشچه‌های باقی‌مانده را کوتاه می‌کنند و بالاخره در مرحله چهرام میوه‌های هر خوشچه تنک می‌شوند. بدین ‌ترتیب 60-30 درصد از میوه ها تنک می‌شوند و در روی هر خوشه 1200-700 عدد میوه باقی می‌ماند که معادل 10-7 کیلوگرم میوه رسیده می‌باشد. هر درخت بالغ خرما می‌تواند سالانه 150-100 کیلوگرم محصول حاصل کند اما در ایران به طور متوسط محصول هر درخت 20-15 کیلوگرم می‌باشد.

    خرما از میوه‌های سته بشمار‌ می‌آید و تمایل به تولید میوه بی‌دانه دارد که ارزش خوراکی ندارند. میوه‌های رسیده آن قهوه‌ای روشن تا تیره بوده و دارای برون‌بر و میان‌بر گوشتی و درون‌بر لیفی می‌باشند. دانه‌های خرما آندوسپرم شاخی دارند. مراحل مختلف رشد و نمو میوه شامل حبابوک، کیمری، خلال، رطب و تمر می‌باشد. طی مرحله گرده‌افشانی، وجود رطوبت و بارندگی ضروری نبوده زیرا مانع بارور شدن گل‌های ماده می‌شود. در مرحل سبز و نارس میوه (مرحله حبابوک و کیمری) مقدار کمی باران ملایم مفید بوده و اگر در اثر رطوبت در میوه ترک ایجاد شود، پس از مدتی جوش می‌خورد اما اگر نخلستان قبل از بارندگی آبیاری شود، احتمال ترک خوردن و فاسد شدن میوه افزایش می‌یابد. بارندگی و رطوبت اواخر تابستان در مراحل آخر رسیدن میوه مضر بوده و موجب فاسد شدن میوه و بروز ناهنجاری نوک سیاه می‌شود. میزان اسید میوه در مرحله حبابوک بیشتر است. در مرحله کیمری تغییرات زیادی در میوه ایجاد شده، میزان وزن‌تر و قند میوه افزایش می‌یابد. در مرحله خلال، میوه رنگ سبز مایل به زرد دارد و در مرحله رطب رنگ قهوه‌ای تیره حاصل می شود. در مرحله تمر(تمار) میزان قند میوه به حداکثر می‌رسد و میوه آب زیاد از دست داده و قابل برداشت می‌شود. ازدیاد خرما از طریق جدا کردن تنه‌جوش‌هایی که به صورت شاخه‌های فرعی می‌باشند، انجام می‌گیرد. برای این منظور به اطراف درخت خاک می‌دهند تا تنه‌جوش‌ها ریشه‌دار شوند و بعد از 4-3 سال که رشد کافی نمودن، آنها را از درخت جدا کرده و در محل اصلی می‌کارند. فاصله کشت ارقام پابلند 10-9 متر و ارقام پاکوتاه 7 متر در نظر گرفته می‌شود. برای جدا کردن تنه‌جوش‌ها، ابتدا در اطراف آن گودال ایجاد کرده و تنه‌جوش بعد از بریده شدن از تنه پایه مادر همراه با ریشه‌ها به محل اصلی منتقل می‌گردد. تنه‌جوش‌های ریشه‌دار که وزن آنها بین 20 الی 40 کیلوگرم می‌باشد در گودال‌های از قبل ایجاد شده کاشته می‌شوند. هنگام انتقال پاجوش به محل اصلی باید دقت نمود که به نهال و بویژه به جوانه انتهایی آن آسیب نرسد. برگ‌های پایین تنه‌جوش را قطع می‌کنند به طوری که 10 الی 12 برگ باقی می‌ماند و ارتفاع تنه‌جوش به 90-75 سانتی‌متر می‌رسد. چنانکه ذکر گردید ریشه‌های خرما به خشکی و غرقاب بودن خاک مقاوم بوده و در 6-5 سال اول در اطراف نهال‌های جوان حوضچه‌ ایجاد کرده و سعی می‌شود که مداوم در حوضچه رطوبت باشد. ارقام زیادی از خرما در ایران پرورش داده می‌شوند که براساس سفتی و نرمی میوه می‌توان آنها را به سه دسته گروه خشک، نیمه‌نرم و نرم تقسیم نمود. از ارقام خشک خرما می‌توان به خارک و دیری اشاره کرد که ارزش تجاری کمتری داشته و میوه آنها به عنوان آجیل مورد استفاده قرار می‌گیرد و فاقد شیره می‌باشند. خرمای شاهانی، مضافتی، کبکاک، خضراوی و حلاوی از ارقام نیمه‌نرم بشمار می‌آیند. بهترین ارقام خرما نوع نرم می‌باشد و از ارقام خرمای نرم که محصول صادراتی نیز می‌باشد می‌توان به خرمای سعمران(سایر) اشاره نمود.

نخل خرما