معرفی درخت انگور

+۱۷

-۶

    این گیاه از تیره انگور بوده و جنس ویتیس دارای دو زیر جنس موسکادینیا و ائوویتیس می‌باشد. گونه‌های مربوط به زیر جنس ائوویتیس شامل منشاء آسیایی (V.amresis)، منشاء
آسیا- اروپا (V.viniferal.) و منشاء آمریکایی (V. Labrrusca، V. berandieri، V.riparia، V.solanis) می‌باشد.

    انگور ویتیس وینیفرا به صورت تجاری پرورش داده می‌شود و زیر گونه مهم آن ویتیس سایتوا می‌باشد که میوه‌های ارقام مختلف این زرگونه قابل خوراک است. جوانه‌های بارور انگور از نوع جوانه‌های مرکب بوده و هنگام بیدار شدن ابتدا یک شاخه حاصل شده و روی آن بین ۱ الی ۴ خوشه ظاهر می‌شود. اکثر ارقام انگور گل‌های کامل و دوجنسی دارند اما برخی از آنها همچون V.rotundifolia دوپایه می‌باشند. محل استقرار جوانه‌های بارور در جانب شاخه‌های یک‌ساله بوده و تراکم جوانه‌های بارور بر روی شاخه یک‌ساله انگور، به ارقام مختلف آن بستگی دارد. معمولاً در ارقام دانه‌دار، تراکم جوانه‌های بارور در قسمت پایین شاخه و در ارقام بیدانه مثل سفید‌بیدانه، تراکم جوانه‌های بارور بین گره‌های چهارم تا دوازدهم بیشتر می‌باشد. در طول شاخه‌های یک‌ساله، روی هر گره دو جوانه وجود دارد که یکی از آنها بدون نیاز سرمایی در فصل رشد سال جاری بیدار شده و شاخه‌های جانبی را حاصل می‌کند و جوانه دیگر که جوانه اصلی نام دارد بعد از گذراندن یک دوره سرما در سال آتی فعال می‌شود.

    روی هر گره شاخه یک‌ساله علاوه بر جوانه‌ها، خوشه و یا پیچک و برگ‌ها قرار می‌گیرند.

    پیچک ها که از لحاظ زیست‌شناسی تشابه عضوی با خوشه‌ها دارند، بر روی شاخه یک‌ساله بعد از اتمام گره‌های مربوط به خوشه، روی گره‌های تولید کننده پیچک قرار می‌گیرند. خوشه‌ها و پیچک‌ها در روی هر گره و در مقابل برگ‌ها قرار می‌گیرند. طرز قرار گرفتن خوشه‌ها و یا پیچک‌ها درارقام انگور اروپایی دو در میان بوده به طوری که دو گره متوالی حاوی خوشه یا پیچک و گره بعدی خالی از عضوهای فوق‌الذکر می‌باشند. اما در ارقام انگور آمریکایی همه گره‌ها حاوی خوشه و یا پیچک‌ می‌باشند. برگ های انگور پهن یا رگبندی پنجه‌ای و حاوی پنج لوب بوده و در برخی از ارقام انگور لوب‌ها کاملاً مشخص می‌باشد. زمان تمایز گل، اوایل تیرماه بوده و معمولاً همزمان با گلدهی فصل جاری می‌باشد. هنگامی که میانگین دما در اوایل بهار به ۱۰ درجه سانتی‌گراد برسد، جوانه‌های انگور بیدار می‌شوند که معمولاً مطابق با نیمه دوم اردیبهشت ماه می‌باشد. خوشه‌های گل در اوایل خرداد ظاهر شده و گل‌ها در نیمه اول تیر ماه و در حدود ۵/۱ الی۲ ماه بعد از بیدار شدن جوانه‌ها، باز می‌شوند. مدت گلدهی در انگور ۱۰-۸ روز می‌باشد. هر گل انگور شامل ۵ کاسبرگ، ۵ گلبرگ، ۵ پرچم و یک مادگی با ۳-۲ عدد برچه می‌باشد. گلبرگ‌ها به رنگ سبز بوده و از بالا به هم چسبیده و به صورت کلاهک از گل جدا می‌شوند. داخل هر برچه دو عدد تخمک وجود دارد و در صورت تلقیح کامل ۶-۴ عدد بذر در داخل هر میوه حاصل می‌شود. گل‌های انگور روی گل‌آذین خوشه‌ای مرکب تشکیل می‌شوند. میوه‌های انگور از نوع سته حقیقی بوده و بستگی به شرایط اقلیمی منطقه و نوع انگور در اواخر تابستان تا اوایل پاییز می‌رسند. در حدود ۳۰۰ رقم انگور در ایران وجود دارد و برخی از ارقام تجاری آن شامل انگور سفیدبیدانه، انگور قرمزبیدانه، صاحبی، ریش‌بابا، یاقوتی، حسینی، عسگری، فخری، شیرازی و خلیلی می‌باشد.

    نیاز سرمایی جوانه‌های انگور در حدود ۳۵۰-۱۰۰ ساعت زیر ۷ درجه سانتی‌گراد می‌باشد. انگور از درختان میوه مناطق معتدل گرم بشمار می‌آید و به سرمای شدید زمستان حساس بوده و به طور متوسط سرمای ۱۸- درجه سانتی‌گراد را تحمل می‌کند. این گیاه به تابستان‌های گرم و زمستان‌های ملایم نیاز دارد. انگور مقاوم به خشکی، نیمه مقاوم به شوری خاک و مقاوم به خاک‌های آهکی بوده و در مناطقی که میزان بارندگی بیشتر از ۳۰۰ میلی‌متر باشد، می‌توان به صورت دیم پرورش داد و در مناطق کم‌باران در طی فصل رشد ۴-۳ نوبت آبیاری می‌شود. خاک‌های سبک با بافت لومی‌شنی برای پرورش انگور مناسب می‌باشد. ازدیاد انگور توسط قلمه‌های خشبی که در اواخر پاییز و یا اوایل بهار تهیه می‌شوند، انجام می‌گیرد. اکثر قلمه‌های انگور به راحتی ریشه حاصل می‌کنند اما برخی از ارقام انگور همچون ویتیس‌برلاندیری سخت ریشه‌زا هستند. در کشورهای اروپا و آمریکا به علت وجود شته فیلوکسرا که ارقام انگور اروپایی به آن حساس می‌باشند و در ریشه گال ایجاد می‌کند، از پایه‌های انگور آمریکایی استفاده می‌شود و برای این منظور، از طریق پیوند نیمانیم ویا پیوند روی میزی توسط دستگاه پیوند، ارقام انگور مورد نظر تکثیر داده می‌شوند. در مناطقی که زمستان‌های سرد و یخبندان‌های شدید دارند، بوته‌های انگور به روش خوابیده یا خزنده که یک روش سنتی‌ می‌باشد، هدایت‌ و تربیت می‌گردند. اما در مناطقی که زمستان‌های ملایم دارند می‌توان بوته‌های انگور را به صورت داربستی و با روش‌های مختلف هدایتی از جمله روش کوردون، پاچراغی، چتری و سیلوز پرورش داد. فاصله کشت بوته‌ها در روش خوابیده ۳ متر و در روش داربستی ۵/۲ متر می‌باشد. شاخه‌های یک‌ساله انگور همه‌ساله نیاز به هرس دارند و شدت هرس با توجه به قدرت رشد بوته‌ها و نوع رقم انگور به صورت هرس کوتاه از روی ۳-۲ جوانه، هرس متوسط از روی ۵-۴ جوانه و هرس طویل از روی ۱۲-۸ جوانه انجام می‌گیرد. هرس مخلوط یا گیو در بوته‌های انگور که به روش پاچراغی با شاخه طویل هدایت شده باشند، انجام می‌گیرد. در این روش یک شاخه طویل و یک شاخه کوتاه در روی هر بازوی فرعی، باقی گذاشته می‌شود. هرس کوتاه در بوته‌های ضعیف که باروری کمتر دارند، انجام می‌گیرد. هرس انگور بعد از خطر سرما و یخبندان در اوایل بهار انجام می‌گیرد. دیر هرس کردن انگور موجب بروز اشک مو یا گریه مو می‌گردد. زیرا در اوایل بهار هنگامی که دمای خاک به ۱۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد، ریشه مو شروع به جذب آب و مواد معدنی کرده و دیر هرس کردن موجب ترشح شیره خام از محل‌های برش شاخه می‌شود. در طی فصل رشد، برای افزایش کمیت و کیفیت محصول، در بوته‌های انگور هرس سبز انجام داده می‌شود. برای این منظور عملیاتی همچون حذف تعدادی از برگ‌ها (معمولاً ۲۰ درصد از برگ‌ها)، نوک‌برداری یا پانسمان، حلقه‌برداری در پایین شاخه‌های یک‌ساله، تنک کردن خوشه‌ها و حذف شاخه‌های فرعی انجام می‌گیرد. معمولاً برای رشد کامل هر خوشه انگور به ۲۶-۲۲ عدد برگ نیاز می‌باشد و بوته‌هایی که به صورت خوابیده پرورش داده ‌می‌شوند در اثر عدم رسیدن نور کافی و تهویه ناقص، خوشه‌ها به طور کامل نمی‌رسند و وجود رطوبت نسبی بالا در داخل بوته سیب رشد امراض قارچی بویژه سفیدک می‌گردد. حذف قسمتی از برگ‌های اضافه  موجب تهویه و رسیدن نور کافی به داخل بوته‌ها می‌شود. معمولاً حذف ۲۰ درصد از برگ‌های اضافی برای هر بوته مناسب است. حلقه‌برداری در پایین شاخه‌های یک‌ساله موجب کاهش ریزش گل‌ها، افزایش اندازه حبه‌ها و زودرس شدن محصول می‌گردد. برای کاهش ریزش گل‌ها معمولاً عمل حلقه‌برداری یک هفته قبل از گلدهی و برای افزایش حجم یا اندازه حبه‌ها بویژه در ارقام بیدانه عمل حلقه‌برداری، کمی پس از ریزش طبیعی گل‌ها انجام می‌گیرد.