+۱۴۹

-۵۰

فلسفه باغ ژاپنی :

ژاپن سرزمینی با تنوع جغرافیایی و جریان هاي سیال طبیعت است ، به همین دلیل در ژاپن به درك مستقیم و ارتباط با دنیاي محسوس اهمیت داده می شود . در این فرهنگ تکثیر و تقلید از طبیعت در جهت بازسازي طبیعت، امري مذموم بود و زندگی را همچون باغی می دانستند که باید آن را از هرزه گیاهان پیراست. با این دیدگاه ، همنشینی عناصر آبی، خاکی و گیاهی، بر گرفته از طبیعت ، باغ هاي بهشتی ، سنگی و چاي را در ژاپن بوجود می آورد. باغسازي در این نگرش جداي از مراحل فیزیکی نظیر ، طراحی و ساخت ، هرس و آرایش ، سیري مقدس و مراقبتی معنوي است .

هدف یک باغ ژاپنی خلق فضائی است که واجد ارزشهاي انسانی باشد ، و این بواسطه مهارت در هدایت طبیعت و هماهنگی با انسان میسر است. باغ ژاپنی از یک سو امتداد معماري و از دیگر سو طبیعت مجسم است، بدین شکل باغ تبلوري از زیبایی شناسی طبیعت گرایانه است. اما آنچه در این ساخت فرهنگی مهم است نمادپردازي ویژة ژاپنی در ترکیب عناصر طبیعی و معماري است، که بر گرفته از باورها ي بومی و آیین هاي شرقی می باشد. این ساخت نمادین چند لایه، شاخصۀ فرهنگ ژاپن است که با شیوة فکري سی سال و تحول گرا برگرفته از طبیعت، تکامل یافته است . در این میان میراث چین و هند در ترکیب با عناصر بومی، به نحو بارزي در نماد پردازي باغ ژاپنی بازتاب یافته است

. مفاهیم و مضامینی ازجمله : طبیعت گراییِ بر گرفته از شینتو با اعتقاد به وجود ارواح کامی در عناصر طبیعت با الگوهاي شَمنی و اَنیمیستی ، مفهوم طبیعت بکر به عنوان جایگاه تائويِ ازلی برگرفته از تائوییسم ، مفهوم بهشت&#۵۹۴۳۰; پاك بودایی، و روشن شدگی گیاهان و جانوران و رسیدن به مقام بودایی برگرفته از بودیسم و فرقه هاي آن ، تمرکز بر روزمرگی و حرکت طبیعی و ارائه مفاهیم مجرد در قالب تصاویر عینی بر گرفته از فرقه هاي ذن ، و هماهنگی بین انسان وطبیعت بر گرفته از اخلاق گرایی کنفوسیوس، از مهمترین این ویژگی ها بوده اند. در مجموع باید گفت ژاپنی ها عناصر خارجی را ، تحلیل و تفسیر کرده و با توجه به نیاز هاي فطري ، با ساختار اولیه و یا تألیفی به کار برده اند

با وجود فراوانی این عناصر و نماد هاي خارجی در باغ ژاپنی نوعی پالایش درترکیب و چیدمان آنها دیده می شود، که تنها با رجوع به درك مفهوم طبیعت گرایی در ژاپن و اعتقاد به پدیدارها در ذهن مردمان ژاپن ، می توان آن را شناخت.

تاریخچه باغ ژاپنی :

قدمت طراحي باغ در ژاپن به ۱۰۰۰ سال پيش برمي گردد. در اين تاريخ طولاني، باغ هاي باشكوهي در ژاپن ايجاد شده و تغييرات حاصل ازگذر زمان در وجوه گوناگون، سياست، مذهب، معماري و اصول زيبايي شناختي در جامعه ژاپن، شرايطي را براي خلق و رشد فرهنگي فراهم كرده است. تحت اين تأثيرات، هنرمندان و طراحان باغ ساز نيز به ايجاد فرم هاي جديد ترغيب شده و به اين ترتيب شيوه هاي مختلف باغ سازي در ژاپن به وجود آمد. به طور كلي باغ هاي ژاپن به سه دسته تقسيم مي شود : تپه باغ ها (باغ هاي بهشت)، باغ هاي مينياتور و باغ هاي تخت(باغ هاي ذن و با غهاي چاي) كه در دوره هاي مختلف تاريخي و تحت تأثير تفكرات و حكوم تهاي مختلف حاكم بر اين سرزمين تغييراتي درساختار كالبدي آنها به وجود آمده است. مطالعه و تحليل در سير تحول تاريخي با غهاي ژاپن مي تواند در روشنگري جنبه هاي گوناگون محيطي،.كالبدي و مفاهيم آن مؤثر افتد.انواع باغ ژاپنی:

• تپه باغ ها (باغ هاي بهشتي)

باغ های بهشت

دوره هاي آغازين باغ سازي ژاپن مربوط به باغ “شين” در دوره هيان (Heian) ، بین قرن ۱۲ – 9 است. اين باغ ها متعلق به اشراف و متمولین آن دوره بوده است. از ويژگي هاي اصلي اين باغ ها، وجود استخري بزرگ در مجاورت مجموعه مسكوني متشكل از چند ساختمان متصل به هم است. امروزه آثار دست نخورده زيادي از باغ هاي دوره شين باقي نمانده است. و در ساختار باغ هاي باقي مانده نيز تغييراتي به وجود آمده است. اطلاعات باقي مانده از ويژگي با غهاي اين دوره بيشتر براساس نقاشي هاي به جاي مانده و اسناد مكتوب است. باغ هاي تپه اي چشم اندازي در مقياس كوچك از طبيعت هستند كه از تركيب عناصر طبيعي و دست ساز همانند پل و معبد شكل گرفته اند

باغ بهشت گونه اي ديگر از باغ تپه ها است كه نمونه آن در كاماكارا (Kamakura) در نزديكي ژاپن و مربوط به اوايل دوره موروماچي (Muromachi) در قرن ۱۳ و ۱۴ است كه تحت تأثير تفكرات آيين بودا به نام سرزمين پاك به وجود آمد. باغ بهشت در معابد بودا و برپايه  اعتقادات جديد شكل گرفت. اين باغ ها در پي به تصوير كشيدن سرزمين پاك بر روي زمين بودند. برخي از اين باغ ها شباهت ظاهري بسياری به باغ هاي دوره شين داشتند (باغ هايي كه تهي از معنويت و براساس تفكرات مادي بود)، اما هدف طراحي، خلق فضاي آرامش و اميد و پناهگاهي براي انسان خسته از زندگي روزمره و پرمخاطره بود. در اين باغ ها امكان حركت و گردش در محيط باغ وجود داشت و مسيرهايي به سمت ايوان مشرف به تالاب در نظر گرفته شده بود تا ميهمانان با اقامت در ايوان و نوشيدن چاي از فضا لذت ببرند. گياهان موجود در باغ به طور طبيعي اجازه رشد داشتند و عناصري مانند فانوس سنگي، حوض سنگي و را ههاي سنگي از موارد تكميلي طراحي باغ به شمار مي رفت.طراحان باغ در اين دوره به آرامش و آسودگي حريم داخلي توجه داشتند.

      باغ هاي خشك (Karesansui):

باغ خشک یا Zen

در اوايل دوره موروماچي و پذيرش آيين ذن باغ هاي سنگي ذن (Zenki Sekitei) به وجود آمده و گسترش يافتند. تسلط اين دين وارداتي بر جامعه سياسي و فرهنگي ژاپن تا پايان قرن ۱۲ عامل استقبال در طبقه سامورايي شد. رستگاري، اعتماد به نفس، فداكاري و نظم و انضباط فلسفه ذن در چيدمان و طراحي اين با غها به وسيله سامورايي ها منعكس شده است. در باغ هاي خشك با الهام از طبيعت و تفكرات آيين ذن در خلق فضا دست به نمادپردازي زده شد. براي مثال، ساخت نمادين آبشار سنگي بدون جريان واقعي از آب، بخشي از عناصر شكل دهنده به باغ محسوب مي شود.

ساخت باغ هاي سنگي در اواخر دوره سكيتاي(Sekitei) در قرن ۱۵ ادامه يافت و به مناظر خشك تغيير نام دادند، اين گونه باغ ها به گونه اي افراطي به انتزاع طبيعت مي پردازند، تقريباً عاري از هرگونه گل و گياه و حداقل فرم ها و شكلها است و دنياي كيهاني را در فضاي محدود باغ به تصوير مي كشد. با اينكه بعد از باغ هاي سنگي باغ هاي ديگر چون باغ هاي چاي و گونه هاي متفاوت آن شكل گرفتند ولي در تمام موارد اصول باغ سازي و احترام به طبيعت در آن به چشم مي آيد

    باغ هاي چاي (Chaniwa):

باغ چای

نفوذ آيين ذن از مرزهاي نقاشي بسي فراتر رفت و در دوره آيشكاگا به پيدايش رسم چاي خوران كمك كرد. اين رسم، دريچه تازه اي براي عرضه محصولات هنرمندان و صنعت گران ژاپني گشود و در اندك زماني به نهاد اجتماعي بزرگي در اختيار طبقه اشراف تبديل شد. باغ هاي چاي، فضاهاي كوچك محصوري بودند كه به عنوان توقف گاه و گذرگاه موقتي كه مراسم چاي در آن انجام مي شد مورد استفاده قرار مي گرفتند  لذا در باغ هاي اين دوره چاي خانه هاي مخصوصي با سادگي تمام و با نمايي هماهنگ با فضاي طبيعي باغ ساخته مي شدند  مهمانان پس از گذر از راه سنگ فرش در چشمه هاي طبيعي دست ها را شسته و از درگاهي كوتاهي داخل فضايي ساده مي شدند كه عمدتاً چهارگوش و اندازه آن براي ايجاد احساس صميميت مناسب بوده است. عناصر تشكيل دهنده اين عناصر عبارت است از :

نوعي فانوس سنگي معروف به( Lanteren (Toro

فانوس

حوض آب كاسه اي شكل (Tsukubai)

حوض آب

ساقه بامبو كه آب از ميان آن جريان دارد ( Kakei)

ساقه بامبو

مسير سنگ چين (Tobi ishi)

مسیرسنگ چین

. فضاي مصنوع معماري( Machi-ai))

معماری مصنوع

باغ هاي چاي مدت زيادي در اختيار طبقه اشراف باقي نماندند و خيلي زود طبقه مياني هم توانستند از آنها لذت ببرند.

پس از آن تغييراتي نه چندان اساسي در باغ هاي چاي با تغيير پايتخت به وجود آمد كه مي توان به باغ هاي سبك “كاي” اشاره كرد به گونه اي كه تنها در اين زمان طرح هاي ساده تر و سليقه هاي شخصي هم درنظر گرفته م يشدند. از سوي ديگر اين دوره زمان پايه گذاري سبك هاي فرمال (شكل گرا) در طراحي باغ بود، بعد از آن نيز با برقراري ارتباط كشور ژاپن با خارج تغييراتي در مصالح نو و ايده هاي جديد در باغ سازي باغ هاي ايران و ژاپن به لحاظ ساختار و هندسه، تقارن، ساختار رويشي باغ، ساختار فضايي و توجه به  محيط و منظر شهري، تضادهاي اساسي با هم دارند و وجود مفاهيم وحدت، سلسله مراتب، سياليت فضايي، محصوريت و نمادگرايي انتزاعي در حدود جلوه هاي ظاهري دو باغ مشترك، ولي در ريشه هاي شكل گيري، متفاوت است. استفاده از مقياس و بزرگنمايي، نمايش جلوه هاي آب و اهميت دادن به تطهير و پاكيزگي را م يتوان در ظاهر و باطن داراي بيشترين ميزان تشابه در دو باغ دانست. مطابق آنچه در پي مي آيد نزديك ترين گونه باغ سازي ژاپن از لحاظ هندسه و معنا به باغ هاي سنتي ايراني، باغ هاي خشك ذن است .

تعریف باغ ژاپنی :

      باغ ژاپني از باغ چيني سرچشمه گرفته است اما فلسفه بي نظير طراحي خاص خود را توسعه داده است. باغ هاي ژاپني چكيده اي از منظر طبيعي بودند كه ازطريق دست ورزي سنگ، گياهان و آب، نماد فرآيند ها و تمجيد از طبيعت محسوب مي شدند. اين باغ غالباً شبيه صحنه نمايش تجلي مي يافت . به طور مثال، لذت تماشايي مهتاب، مانند حساسيت چيني، در طراحي باغ ژاپني تكامل بيشتري يافته است. نه تنها حركت ماه در آسمان شب لذت بخش بود بلكه استقرار گياهان گلده سفيد، ماسه هاي سفيد و سنگ هاي روشن در باغ، تأثيرات ماه و اين تجربه را افزايش مي داد. در سراسر تاريخ، مجموعه خاصي از قوانين

پديد آمدند و تا امروزه بر طراحي باغ ژاپني حكمفرما مي باشند. گياهان، مناظر، رنگ ها، جريان حركت و آب- اين عناصر جزء جدايي ناپذير تركيب محسوب مي شوند اما هريك از آنها تابع تأثير كلي تركيب مي باشند.

خط مشي هاي سنتي براي قرار دادن صحيح گروه هاي سنگ و سنگ هاي عبور و شن كشي خاص باغ هاي شني وجود دارد. گياهان به دليل نمادگرايي وتغييرات فصلي شان انتخاب مي گردند. تنها يك منظر دور وجود ندارد بلكه مناظر بسيار متفاوتي در قالب يك منظر در سراسر حركت فرد در باغ ديده مي شود.

حركت آب بررسي مي گردد و بسياري از فر م هاي متفاوت، مانند جريان مستقيم به صورت شرقي پيشنهاد مي گردد . طراحي كاشت ژاپني مي كوشد، تا گياهاني كه در طبيعت در كنار هم يافت مي شوند را با يكديگرتركيب كند. از تركيب گياهان با سواحل دريا و كوهستان ها و ايجاد تركيبات گياهي از اقليم هاي بسيار متفاوت، پرهيز مي گردد. سادگي، محدوديت و ثبات در طرح هاي كاشت از طريق استفاده از گياهان هميشه سبزي كه سبب آرايش تدريجي و ظريف رنگ و فرم مي گردند، نشان داده مي شوند . نامتقارن بودن و گروه هايي با عناصر با تعداد فرد، مورد توجه بسيار قرار م ي گيرند . گياهان در يكديگر تداخل نمي كنند بلكه فضاي كافي براي رشد به آنها داده مي شود.

« کاج سیاه ژاپنی» ، « کاج سرخ ژاپنی » ، « آزالیاها » و « کاملیاها » از جمله این گیاهان هستند .گونه های متعدد بامبو سبب افزودن تضاد بافتی به باغ می گردند . « سرخس ها » و « خزه ها » با اب ارتباط  دارند و به درستی استفاده می شوند . از آنجایی که رنگ با ظرافت به کار می رود ، گیاهان به دلیل ویژگی هایشان در فصول مختلف انتخاب می گردند در نتیجه « گیلاس های گلدار » ، « سیب وحشی یا آلو » ، « به ژاپنی » ، « افرای ژاپنی » و « زنبق » بسیار پراکنده کاشته می شوند و مسئله ایجاد ارتباطات گیاهی در آرامش و آسایش بسیار مورد بررسی قرار می گیرد . گیاهانی که در باغ های ژاپنی مورد استفاده قرار می گیرند شامل موارد زیر هستند.

گیاهان باغ ژاپنی

ارتباط بین باغ چینی و ژاپنی :

باغ هاي چيني و ژاپني در دنيا و منابع عمدتاً به نام باغ هاي ژاپني مطرح هستند، در حالي كه تمامي اين باغ ها از نظر لغوي، مباني فلسفي و نگاه نمادين ريشه در فرهنگ چين باستان دارد كه بعداً در فرهنگ ژاپن راه پيدا كرده و در آنجا بومي و عملياتي شده و توسعه يافته است و در حالي كه شباهت ها و تفاوت هاي اساسي در سبك ژاپني و چيني وجود دارد . به عنوان مثال ، وجود تپه و استخر هم در باغ ژاپني و هم در باغ چيني نماينده نمادين كوهستان و رودخانه در طبيعت مي باشند. طراحي باغ چيني به صورتي است كه آن را بايد از درون باغ تماشا كرد، ولي سبك ژاپني به صورتي است كه باغ را مي توان از درون خانه ديد. در سبك چيني باغ منظرها واقعي هستند در حالي كه در سبك ژاپني باغ منظرها واقعي يا نمادين مي باشند. مثلاً در باغ هاي زن ژاپني ماسه پهن شده نشان سمبليك امواج آب درياست. در باغ هاي چيني ساختار گياه را در منظر به صورت طبيعي نگهداري مي كنند در حالي كه در روش ژاپني سعي مي شود درختان به شكل كوه هرس و آرايش شوند. استفاده از سنگ صخره نيز در اين دو سبك متفاوت مي باشد . در سبك چيني استفاده از سنگ در جايي از منظر صورت مي گيرد كه مورد نياز باشد، مثلاً به عنوان مواد اوليه در مسيرهاي دسترسي و پياده روها استفاده مي شود، در حالي كه در سبك ژاپني عمدتاً به عنوان عنصري از منظر مدنظر مي باشد.

سبك باغ هاي چيني و ژاپني ريشه در طبيعت دارند. با توجه به برداشت مذهبي و معنوي از عناصر تشكيل دهنده طبيعت، سعي شده است كه آنها را به صورت نمادين در باغ سازي مدنظر قرار دهند. بنابراين براي مردم بومي اين كشورها حضور در اين باغ ها براي تمركز و افزايش آرامش و معنويت مي باشد و طبيعي است كه نگاه ساير كشورها از جمله ايران براي باغ هاي چيني و ژاپني يك نگاه صرفاً زيباشناختي بوده و در راستاي ايجاد تنوع در منظرسازي مي باشد.

مباني باغ هاي  ژاپني:

۱. سبك باغ هاي ژاپني ريشه در برداشت مذهبي از طبيعت دارد و تمامي عناصر تشكيل دهنده نقش نمادين در چارچوب كلي طرح دارند. بايد دقت كرد كه اين سبك را نبايد مترادف با سبك طبيعي منظرسازي دانست. در سبك طبيعي سعي مي شود كه منظر مصنوعي و دست ساز انسان كاركردي شبيه يك اكوسيستم طبيعي را داشته باشد، در حالي كه در سبك  ژاپني صرفاً نگاه در برداشت معنوي و نمادين از طبيعت را در منظرسازي انعكاس مي دهد. به همين دليل است كه بيشتر باغ هاي مختلف ژاپني را در رديف باغ هاي رسمي طبقه بندي مي كنند.

۲. حاكميت هارمونى و تعادل در منظرسازي شاخص سبك  ژاپني است و هيچ عنصري نبايد ظهور برجسته تر از ساير عناصر داشته باشد. تمامي عناصر جايگاه و كيفيت يكسان در طراحي دارند.

۳. هدف، شكل دهي خيال پردازانه فضاي خاص و امتداد آن حتي در يك محيط كوچك مي باشد. به عنوان مثال، نگاه نمادين از يك پياده رو از دروازه بيروني تا ورودي منزل بر اساس برداشت تصورانه از مسير عبوري از شهر تا دل كوهستان مي باشد.

۴. قانون « کمتر بیشترین است » حاکم می باشد . از یک تکه سنگ کوچک به عنوان نماد کوهستان و یک جریان آب به عنوان نماد رودخانه استفاده می شد .

۵. زمين هاي خالي به عنوان فضاهاي پيراموني در منظر محسوب مي شوند.

۶. محيط هايي چون معابر و كاخ ها به سبك رسمي طراحي مي شوند و در فضاهاي خصوصي در شهرها از هر دو روش رسمي و غيررسمي استفاده مي شود. در محيط هاي روستايي و خانه كشاورزان و رعيت ها با استفاده از روش غيررسمي منظرسازي مي شود.

عناصر نمادين سبك  ژاپني :

۱. سنگ و صخره :

وجود سنگ و صخره در منظرهاي ژاپني تداعي كننده ماندگاري است. در كليه سبك هاي مختلف باغ سازي ژاپني از سنگ استفاده ميشود. نحوه چيدن آنها منطبق بر قواعد خاص خودش است. تيپ سنگ هاي مورد استفاده شامل سنگ هاي عمودي بلند، عمودي كوتاه، قوسي و طاق دار و شكل هاي مختلف در سنگ هاي افقي مي باشد. در موقع چيدن، آنها را به صورت گروه هاي سه، پنج و حتي هفت تايي نصب مي كنند. بيش از يك نوع سنگ نبايد در طرح مورد استفاده قرار گيرد. استفاده نابجا از تيپ سنگ ها و به كار بردن سنگ هاي شكسته و ناسالم و بي قواره مورد پسند نمي باشد.

سنگ در باغ ژاپنی

۲. آب :

عنصري مهم در باغ هاي ژاپني است. آب نمايانگر درياست و وجود (متحرك) آن گذر اجتناب ناپذير زمان را نشان مي دهد. آب را در طرح هاي  ژاپني مي توان به صورت واقعي در استخر ها و درياچه ها و يا نمادين با استفاده از مواد شني پهن شده و يا از طريق نصب سنگ هاي پهن كف رودخانه به عنوان نمايانگر جويبارها و رودخانه نشان داد . از آب به عنوان عنصر تطهير كننده مذهبي در باغ چاي ژاپني استفاده مي كنند.دوستان یادتون نره جهت جریان در باغ ژاپنی همیشه از بالا به پایینه!!!!! پس فواره در باغ ژاپنی معنا نداره!!!

آب درباغ ژاپنی

۳. وجود حصار یا مرزهای جداکننده :

با توجه به اينكه فرض ايجاد باغ هاي  ژاپني براي تمركز و احياء قواي فكري و مصنوعي مي باشد، تمامي باغ ها دارای مرزهاي جدا كننده يا همان حصار مي باشند.

حصار در باغ ژاپنی

۴. دروازه :

به عنوان فضاي عبوري از يك مرحله به مرحله ديگر است . در حالت هاي مختلف زندگي، نصب دروازه از ويژگي هاي ديگر باغ هاي چيني و ژاپني است.

دروازه در باغ ژاپنی

۵. پل ها و طاق ها :

وجود پل در اين سبك از منظرسازي از نظر محتواي نقش نسبتاً شبيه دروازه است و محل عبور از يك مرحله از زندگي به مرحله ديگر آن مي باشد.

پل در باغ ژاپنی

۶. پیاده روها و مسیرهای دسترسی :

راه به معناى مسير زندگي است. از طريق كنار هم قرار دادن قلوه سنگ هاي متوسط و يا تخته سنگ هاي پهن پياده رو ها منظر را شكل مي دهند .

مسیردر باغ ژاپنی

۷. گیاهان در باغ های ژاپنی :

از گياهان بومي كه بعضاً به صورت عرفي جايگاه نمادين دارند و در طراحي باغ هاي ژاپني استفاده مي شوند، گونه هاي درختي هستند شامل : ،Prunus serrulata، Ginkgo biloba، Acer palmatum

 درختچه ها شامل : ، Abelia X gradiflora و Pinus muga می باشند .

گیاهان پوششی نیز شامل : Ophiopogon japonius، liriope muscari، Hedra hellix، Festuca ovina var. glauca و انواع ارس ها و گیاهان گلدار از جمله jasminum polyanthum می باشد .

۸. مبلمان باغ ژاپنی :

در مبلمان باغ هاي ژاپني علاوه بر ميز و نيمكت بعضاً از فانوس هاي سنگي، چترها و آلاچيق هاي چوبي گنبدي شكل و غيره نيز استفاده مي شود.

مبلمان باغ ژاپنی

انواع باغ ژاپنی :

۱- باغ بونساي  :

نمونه ای از باغ بونسای

باغ هاي بونساي از چين آغاز شده و توسط ژاپني ها بومي شده و توسعه پيدا كرده است. در شكل دادن اين نوع باغ ها عنصر زيباشناختي نقش محوري دارد. انتخاب شرايط محيطي مناسب از نظر رويشي و ديد خيلي مهم مي باشد . معني بونساي در زبان ژاپنی « درخت گلداني مينياتور» است. در طراحي اين نوع باغ ها در محيط خانه، قسمتي از حياط كه از درون خانه به راحتي قابل ديدن مي باشد انتخاب مي شود. با توجه به كوتوله بودن درختان و درختچه هاي بونساي، گلدان هاي آنها را يا

بر روي يك ميز چوبي قرار مي دهند و يا آنها را بر روي يك تپه خاكي كه اندازه و ارتفاع آن به نسبت وسعت حياط خانه  تغير مي باشد مستمر مي كنند . اندازه و رنگ  گلدان ها بايد با اندازه و رنگ گياه تناسب و همخواني داشته باشد.

الف )  گونه های مناسب بونسای :

      با توجه به تجربيات به دست آمده در باغ هاي ژاپني ، عمدتا درخت و درختچه و بعضاً از گياهان بوته اي استفاده مي شود . گونه هاي گياهي نظير آزاليا، راش، سدر ژاپني (كريبتومريا)، گيلاس، سرو، كاج، ارس، درخت انجير، افرا، انار، درخت آزاد و گياه بوته اي رزماري هستند .

ب ) روش کار :

      اصول كلي در شكل دهي گياه بونساي رعايت تناسب است .ساختار كوچك شده يك درخت از نظر ساختاري دقيقاً بايد با ساختار طبيعي گياه موردنظر تناسب داشته باشد. عمليات كوچك كردن (هرس، شكل دهي و آرايش دادن) تارسيدن به تناسب مورد نظر به تدريج صورت مي گيرد و عمليات هرس براي نگهداری شكل مطلوب نيز هميشه بايد مورد نظر باشد. به طور كلي، كوتوله كردن درخت خلاف ذات طبيعي آن است و اين عمل صرفاً از ديد تنوع طلبي در زيباشناختي انجام مي شود. در ضمن عمليات کوتوله كردن تدريجي بوده و نيازمند يك تجربه بالا در باغباني است.

ج ) شرایط محیطی باغ بونسای :

      شرايط محيطي از نظر درجه حرارت، نور و رطوبت بستگي به گونه اي دارد كه انتخاب شده است. به طور كلي، گياهان بونساي به دو گروه معتدله و گرمسيري تقسيم مي شوند. در اين ارتباط بايد تصميم گرفت كه رشد و نگهداري گياهان در شرايط داخل يا خارج گلخانه انجام شود. آبياري گياهان تابع وضعيت بارندگي و همچنين نياز آبي گونه در محيط طبيعي آن مي باشد و بهترين روش آبياري در شرايط گلخانه اي، آبياري قطره اي است.

خاك مناسب براي گياهان بونساي شامل يك قسمت لوم ، دو قسمت Peat Moss و دو قسمت ماسه است . بطورکلی ، این گیاهان شرایط زهکش مناسب را طلب می کنند و کود مصرفی در این سیستم کمتر از شرایط طبیعی است .

باغ بونسای

    2-  باغ های هارمونی و تعادل :

هارمونی در باغ ژاپنی

اين سبك باغ سازي در ژاپن منشاء در تفكر نظم پذير چين باستان دارد و سعي مي شود بصورت نمادين و تكيه بر روش القاء ، احساس تعادل و هارموني در انسان در ارتباط با خود و طبيعيت ايجاد شود . كيفيت جريان حيات از نظر تنوع، رنگ و ساختار در محيط را به عنوان جريان انرژي محسوب مي كند. عناصر تشكيل دهنده اين سبك از منظرسازي به شرح زير مي باشد:

–        حركت تدريجي خطوط منحني و موج دار جايگزين خطوط مستقيم و زاويه دار مي شود. اين اصل در ساخت پياده روها، مسيرهاي دسترسي و بسترهاي كاشت كاملاً رعايت مي شود.

–        تركيب و كيفيت رنگ در انتخاب و نحوه كاشت گياهان تعيين كننده مي باشند. رنگ آبي و سبز گياهان براي ايجاد آرامش و متانت و رنگ قرمز براي هيجان آفريني و ايجاد تحرك محسوب مي شود ( از تأكيد بيشتر به يك رنگ به شدت اجتناب مي شود).

–        تعادل و هارموني در قرار دادن عناصر در كنار يكديگر در طراحي مهم بوده و از برجسته شدن يك عنصر در مقايسه با ساير عناصر جلوگيري مي كند.

–        عناصر چوب، فلز، زمين، آتش و آب در اين سبك باغ سازي بصورت نمادين به كار مي روند و عوامل تشكيل دهنده منظر به تناسب مفهوم نزديك به هر كدام از اين عناصر ساماندهي مي شوند. به عنوان مثال، قسمتي از باغ به صورت نمادين به عنصر آب اختصاص داده مي شود و عواملي چون رويش گياهان و آب منظرها از نظر مفهومي به عنصر آب نزديك هستند و در اين قسمت از باغ ساماندهي مي شوند.

–        باغ ها بصورت هشت وجهي و براساس جهت هاي جغرافيايي تقسيم بندی مي شوند. در هر قسمت بر اساس رنگ و عنصر تعريف شده اين سبك به عوامل طراحي كه به اين عنصر نزديك هستند اختصاص داده مي شود. قسمت شمال اختصاص به رنگ تيره و عنصر آب و قسمت جنوب رنگ قرمز و عنصر آتش اختصاص دارد. بنابراين با تكيه بر اين بينش، در قسمت شمالي باغ، كاشت درختان، درختچه و گياهان زينتي صورت گرفته و همچنين آب منظرها در اين قطعه از باغ تأسيس مي شوند. فضاي جنوبي اختصاص به اجاق يا فضاي تفريحي دارد.

قسمت غرب اختصاص به عنصر فلز و رنگ سفيد دارد، در اين قسمت مبلمان اصلى باغ قرار داشته و به محل بازي بچه ها اختصاص داده شده است . قسمت شرق مربوط به رنگ آبي و عنصر چوب است كه به معناي حيات ، زندگي و سلامتي است، در اين قسمت درختان ميوه، سبزيجات و گياهان دارويي كاشته مي شوند.

جدا از مفاهيم نمادين اين تقسيم بندي ها ، اختصاص نقاط مختلف پارك بصورت موضوعي عملاً مديريت كلي فضا را آسان تر مي كند و از تمركز بيشتر مردم در يك نقطه جلوگيري مي نمايد

 3-     باغ چای ژاپنی :

باغ چای ژاپنی

چاي به عنوان يك نوشيدني از چين به ژاپن معرفي شده است. هدف از ايجاد باغ چای ، ايجاد فضايي براي كاهش استرس و افزايش آرامش، تمركز و تفكر است. اين باغ به سه دسته تقسيم مي شود. فضاي بيروني، فضای داخلي باغ و محل چايخانه است. باغ در يك محيط محصور قرار دارد و ورود از يك قسمت به قسمت ديگر از طريق عبور از يك دروازه خاص انجام مي شود.

عناصر اصلى اين باغ به شرح زير است:

الف ) دروازه بيروني كه قسمت بيروني و دروني باغ را به هم وصل مي كند.

ب ) پياده رو كه مسير بين دروازه اول تا دروازه دوم را به هم وصل مي كند و اين قسمت پياده رو به صورت سمبليک مسير عبوري از يك فضاي شلوغ به دل كوهستان يا حاشيه يك رودخانه محسوب مي شود.

ج ) دروازه اندروني كه در انتهاي پياده رو نصب مي شود و مراجعه كنندگان از اين دروازه وارد فضاي چايخانه مي شوند.

د ) چايخانه جايي است كه مراجعه كنندگان براي نوشيدن چاي خدمات رساني مي شوند.

در زمان هاي خيلي دور، در شهر هاي ايران كه جمعيت به فشردگي امروز نبود و فضا و زمين اسير بورس بازي ها نشده بود چايخانه هاي ايران در يک حياط كه در آن حوض آب، درختان سايه دار و سكوهايي براي نشستن قرار داشت محيط مطلوب براي آرامش و گفتگوهاي دوستانه بود.

 4-باغ صخره ای ژاپنی :

نمونه ی باغ صخره ای ژاپنی

عناصر اصلي اين باغ ها، سنگ صخره اي با شن و تعدادي گونه گياهي مي باشد. سنگ نقش جزيره و شن حالت دريا را دارد . مكانيسم كار به اين صورت است كه در يك سطح مسطح تعدادي سنگ با شكل هاي نامنظم واندازه هاي مختلف در نقاط مختلف زمين مستقر مي شوند. با توجه به شرايط مطلوب ژاپن بعضاً اطراف سنگ را بصورت محدود خز مي پوشاند. در بقيه زمين شن با يک روش خاص پهن و شن كش مي شود، بطوريكه سنگ ها مثل جزيره در لابه لاي فضاي شن ريزه شده قرار مي گيرند. عمل شن كشي بصورتي است كه سطح آن حالت موج دار نشان مي دهد كه نماد امواج درياست.

      با ورود باغ هاي ژاپني به غرب در اين سبك نيز تغييراتي ايجاد شد، به عنوان نمونه از اين طرح در گوشه اي از يك منظر و در كنار ساير عناصر پيدا مي شوند، درحاليكه در ژاپن، باغ صخره اي در يك محيط محصور ايجاد مي شود.

۵-باغ تپه و دریاچه :

باغ تپه

اين سبك نيز از چين به ژاپن معرفي شده و ويژگي عمده آن بدين صورت است :

      الف ) باغ در یک محیط تپه ماهور اجرا می شود ، از این دید شبیه به سبک باغ منظر انگلیسی است .

      ب ) در یک گوشه ای از آن دریاچه ایجاد می شود و یا بصورت نمادین بوسیله مواد شنی دریاچه را شکل می دهند .

      ج ) گیاهان کاشته شده در این باغ خصوصا درختان و درختچه ها از نواحی  كوهستاني جمع آوري مي شوند، به همين دليل از نظر ظاهري، ساختار فشرده تر و كوچك تر نسبت به ساير رويشگاه ها دارند.

      د ) ساير عناصر باغ هاي ژاپني مثل نصب پل ها، ساخت پياده روها و مسير دسترسي سنگفرش شده به صورت خطوط منحني موج دار، چراغ هاي فانوس و غيره نيز در اين سبک اتفاق مي افتد.

مصادیق باغ ژاپنی :

     باغ صخره ای  رایوآن – جی  Ryoan – ji :

باغ رویان جی

رایوآنجی به جرات زیباترین و معروف ترین باغ  سنگی ژاپنی است .این باغ که در کیوتو و در حیاط معبدی به همین نام ساخته شده است. این باغ در ابعاد 30x 10 متر به صورت مستطیل طراحی شده است  با 15 سنگ که در 5 گروه دسته بندی شده اندروی بستری از شن های شیار شیار قرار گرفته اند که از دور، سنگ ها مانند جزیره و شن ها مانند دریای آرام بنظر می رسند. نقطه ی تعیین شده ای در ایوان مشرف به باغ وجود دارد که می گویند با استقرار در آن حسی مثل خواب آلودگی یا خلسه به انسان دست می دهد  که زمینه ی مناسبی برای تمرکز و مدیتیشن فراهم می کند و به هدف ایجاد معبد که همانا خلق محیطی مناسب برای رسیدن به آگاهی است کمک می کند.
در این باغ مانند سایر گونه ها نگاهمان باید متفاوت باشد و در پس هر نشانه در جست و جوی حقیقتی باشیم  که بر پایه ی تفکرات ژاپنی با آنها آشناییم.

پلان رویان جی

  باغ کین کا کوجی(  Kinkaku-ji (Rokuon-ji

باغ کینکاکوجی

کینکاکوجی که به آن معبد عمارت طلایی، رکنجی یا معبد باغ آهوان نیز میگویند، معبدی زن و بودایی میباشد. این مجموعه نمونه ای بی نظیر از طراحی باغ های دوران موروماچی میباشد و یکی از محبوب ترین ساختمان های ژاپن است که سالانه پذیرای خیل عظیمی از بازدیدکنندگان می باشد. کینکاکوجی ساختمانی سه طبقه است که دو طبقۀ بالایی آن با ورقه های طلای ناب پوشانده شده است. هر طبقۀ این بنا سبک معماری مخصوص به خود را دارد و در کنار باغ های خیره کننده خود فضایی بسیار زیبا بوجود آورده است. کینکاکوجی نمونه ی دیگری از اهتمام  مردمان این سرزمین  در پاسداشت باورهایشان است .چشمگیرترین قسمت این باغ 230000 مترمربعی  عمارتی طلایی است که نام باغ از آن ملهم شده است.این عمارت در یک آتش سوزی ویران شد اما بازسازی شد و امروزه  به عنوان یک  نماد  مجلل  فرهنگ ژاپنی از آن یاد می شود. آبگیر وسیع روبروی آن با جزایر کوچک و بزرگ جلوه ی فراوانی دارد مخصوصا که استفاده از درختان کوتاه  کاج در پیش زمینه بر عمق فضا افزوده است.

عمارت باغ کینکاکوجی

عمارت باغ کینکاکوجی

      باغ جین کاکوجی Gin ka kuji  :

باغ جین کا کوجی

جینکاکوجی نام یک معبد قدیمی در کیوتو است  که معنای نام آن عمارت نقره ای است. باوجود اینکه بنای آن از چوب ساخته شده ولی همچنان با این نام خوانده می شود.این عمارت در یک باغ بزرگ ساخته شده  که شامل قسمتهای متنوعی است و عناصر باغ ژاپنی در آن  دیده می شود.آبگیر-محوطه های شنی  -پلها و…  شاید چشم گیرترین آنها  هسته ی شنی مقابل معبد است  که به وضوح یادآور کوههاست.

پل جین کاکو جی

پاییز در باغ

باغ صخره ای ژاپنی

باغ کنروکوئن Kenrokuen

پاییز در باغ

باغ کنروکوئن بیش از ۱۱ هکتار مساحت دارد و در قلب کانازاوا واقع شده است. این باغ یکی از زیباترین باغ های عمومی ژاپن محسوب می شود و معنای نام آن “دارنده 6 فاکتور” است، یعنی فاکتورهای فراخی، آرامش، هنری بودن، آنتیک بودن، مسیرهای آبی و داشتن منظره زیبا که همه از عوامل زیبایی باغ هستند را در کنار هم دارد. آبگیرهای آن بزرگ و دست ساز هستند. این باغ صدها سال قدمت دارد.

باغ در بهار