کاشت سبزی جعفری

+۱۰

-۶

جعفری متعلق به تیره چتریان یا Umelliferae می‌باشد. برای این سبزی نام‌های علمی مختلفی ذکر کرده‌اند. البته جنس جعفری Petroselinum است، ولی دارای گونه‌های مختلفی می‌باشد. بضی نام علمی جعفری را Petroselinum crispum Mill می‌دانند، در حالی که تعدادی دیگر نام علمی P. sativum برای این گیاه در نظر می‌گیرند و عده معدودی نیز، آن را P. hortense می‌شناسند.

جعفری گیاهی دو ساله که در سال اول تولید برگ‌های روزت می‌کند و از آن‌ها به عنوان سبزی استفاده می‌شود. در سال اول طول بوته آن از 30 تا 40 سانتی‌متر تجاوز نمی‌کند. جعفری در سال دوم تولید شاخه گل‌دهنده می‌کند که طول بوته آن به بیش از 60 تا 70 سانتی‌متر نمی‌رسد. در انتهای ساقه‌ گل‌دهنده گل‌ها به صورت چتر Umbell درآمده، که تولید بذر می‌نمایند. بذر جعفری دارای اندازه کوچکی است که می‌تواند قوه نامیه خود را 3 تا 4 سال حفظ کند.

در کشورهای اروپایی و آمریکایی سه نوع جعفری وجود دارد:

الف) جعفری با برگ‌های ساده یا چعفری برگ پهن که به آن جعفری ایتالیایی گویند. بعضی آن را Hamburg می‌نامند. این نوع جعفری دارای ریشه گوشتی می‌باشد. از برگ‌ها و ریشه آن‌ استفاده غذایی می‌شود و در تهیه سوپ و غذا به کار می‌رود. نام علمی این نوع جعفری Petroselinum crispum var. neapolitanum می‌باشد.

جعفری ایتالیایی

ب) جعفری با برگ‌های مجعد و پیچیده، که فقط از برگ آن در تهیه غذا استفاده می‌کنند.

ج) جعفری با برگ‌های کاملاً مجعد و خیلی به هم پیچیده که به آن Moss هم می‌گویند. برگ‌های این نوع جعفری درتهیه غذا به کار برده می‌شود.

جعفری

در ایران معمولاً دو نوع جعفری وجود دارد. یکی با برگ‌های ناصاف، چروکیده، کمی خشن و به رنگ سبز تیره، که این نوع جعفری صدمات مکانیکی و بسته‌بندی را بهتر از نوع دیگری تحمل می‌کند. نوع دوم عبارت است از جعفری با برگ‌های صاف، لطیف، نرم و به رنگ سبز روشن؛ که نوع اخیر در ایران طرفداران بیشتری دارد. البته نوع اول سرما و یخبندان را بهتر از دومی تحمل می‌کند.

آب و هوای مناسب

جعفری یک سبزی فصل خنک می‌باشد. در مناسطقی که زمستان ملایم دارند، مانند خوزستان براحتی به زندگی خود ادامه می‌دهد، ولی در مناطقی که زمستان سرد دارند، بوته‌های آن به وسیله کاه و کلش و یا حصیر پوشیده می‌شود. در نقاطی که زمستان‌های بسیار سرد و یخبندان دارند، قبل از شروع سرما بوته‌ها از زمین خارج شده، به محل مناسب، مانند گلدان و یا شاسی انتقال می‌یابند.

خاک مناسب

خاک جعفری باید عمیق، حاصلخیز و مملو از مواد آلی باشد. خاک اسیدی، مناسب کشت جعفری نیست. خاک‌های اسیدی را می‌توان به وسیله آهک اصلاح نمود و pH آن‌ها را به 7 رساند تا مناسب کشت جعفری گردند. جعفری خاک‌های سبک و شنی را که به وسیله کودهای آلی و شیمیایی تقویت شده باشند بر خاک‌های سنگین رسی، بخصوص اگر کمی هم شور باشند، ترجیح می‌دهد. چون بذور جعفری به شوری بسیار حساس است. خاکک‌های کم قوت و خشک تولید بوته‌های ضعیفی می‌کنند که اولاً زود به گل می‌نشینند و ثانیاً تولید بذور ناقص را می‌کنند. برای جعفری زمین‌های آفتابگیر مناسب‌تر است.

خاک مناسب جعفری

کاشت

بذر جعفری

بذر جعفری به کندی جوانه می‌زند و جوانه زدن آن جدود 20 تا 25 روز طول می‌کشد. البته این مدت براساس شرایط محیطی ممکن است کمتر یا بیشتر شود. در خارج از ایران ابتدا خزانه می‌گیرند و سپس بوته‌ها را نشا می‌کنند. در ایران بذر را مستقیماً می‌کارند و در بعضی مناطق چند ساعتی(حدود 24 ساعت) بذررا می‌خیسانند. که البته خیساندن بذر باعث سرعت بخشیدن به جوانه زدن بذر می‌شود. عمق کاشت در مورد این سبزی حدود 6 تا 8 میلی‌متر می‌باشد. کاشت جعفری به روش‌های مختلف صورت می‌گیرد. اگر به روش خطی کاشته شود، بهتر است فاصله خطوط بین 25 تا 35 سانتی‌متر باشد و فاصله دو بوته روی خط کشت 10 تا 15 سانتی‌متر در نظر گرفته شود. در بعضی مناطق جعفری را به صورت دست‌پاش در کرت‌های کوچک می‌کاارند و بالاخره در محل‌هایی که خاک سنگین است و یا مسئله شوری خاک مطرح است، مانند خوزستان، توصیه می‌شود این گیاه که به صورت نشتی کاشته شود. میزان مصرف بذر برای روش دست‌پاش بین 15 تا 20 کیلوگرم در هکتار و برای کشت‌های خطی و نشتی 10 تا 15 کیلوگرم درهکتار می‌باشد.

کنترل علف‌های هرز در مزرعه جعفری خیلی اهمیت دارد. چون بوته‌ها به علت کوچک بودن قدرت رقابت با علف‌های هرز را ندارند. استفاده از کولتیواتورهای دستی برای کنترل علف‌هایهرز و یا ترکیبی از انواع کولتیواتور و علف‌کش‌ها توصیه می‌گردد.

زمان کشت جعفری در مناطق جنولی کشور از اوایل پاییز شروع می‌شود که ممکن است تا اواسط پاییز ادامه پیدا کند. نظر به اینکه بذرجعفری دیر جوانه می‌زند در کاشت آن باید عجله کرد که برداشت آن با سایر سبزی‌ها همزمان شود. در مناطق سردسیریکاشت آن بعد از رفع خطرر یخبندان و ازاوایل بهار شروع شده، تا اواخر بهار ادامه می‌یابد. ممکن است بوته‌ها احتیاج به تنک کردن داشته باشند که ر این صورت این کار در 2 یا 3 مرحله انجام می‌شود و نهایتاً حدود 15 سانتی‌متر فاصله بین دو بوته در نظر گرفته می‌شود.

کاشت جعفری

نحوه برداشت

برداشت جعفری به این طریق انجام می‌گیرد که برگ‌های آن را با داس یا چاقوهای مخصوص از بالای جوانه انتهایی، که معمولاً یکی دو سانتی‌متری در بالای خاک قرار دارد، قطع کرده، در دسته‌های کوچک و بزرگ بسته‌بندی می‌کنند؛ سپس به بازار عرضه می‌نمایند. به این ترتیب در طول فصل رشد چندین مرتبه قابل برداشت است. بعد از هر برداشت مصرف کود ازته به صورت سرک(حدود 50 تا 100 کیلوگرم در هکتار) توصیه می‌شود. در خارج از ایران در آخر تابستان قبل از فرا رسیدن سرما بوته‌های جعفری به گلدان منتقل می‌شود و بدین‌ترتیب در طول مدت پاییز و زمستان می‌توان جعفری برداشت نمود.

اهمیت غذایی و دارویی

برگ‌های جعفری دارای مقدار زیادی مواد کانی،مانند کلسیم، فسفر، آهن، سدیم و پتاسیم می‌باشد. همچنین از نظر ویتامین‌های A، دسته B و C غنی است. برگ آن برای خوش طعم کردن غذا، سوپ و سالاد مورد استفاده قرار می‌دهند. بعضی از مردم آن را همراه با سایر سبزی‌های خوردن به صورت خام مصرف می‌نمایند.

در خارج از ایران بیشتر در تهیه سوپ و غذا و گاهی به صورت خرد شده در تهیه سالاد مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین آن را خشک کرده، به صورت پودر همراه با سایر سبزی‌های ادویه‌ای برای خوش طعم کردن غذا مصرف می‌نمایند و نیز از آن برای تزئین غذاها استفاده می‌کنند.

بذر جعفری بسیار معطر است و گاهی به صورت ادویه مصرف می‌شود. از بذر جعفری روغنی تهیه می‌کنند که به عنوان تب‌بر، مدر، اشتها‌آور و ضد نفخ به مصرف می‌رسد. تحقیقاتی که در دانشکده داروسازی دانشگاه اصفهان انجام گرفته نشان داده است که گیاه جعفری روی پایین آوردن فشار خون اثر بسیار مثبتی دارد.