معرفی کامل گلهای ارکیده

  سلام عرض میشه خدمت همه دوستان و یاران همیشگی باغ شیشه ای ازونجا که بنده علاقه ی خاصی به گلهای ارکیده دارم تصمیم گرفتم در مورد تمام ارکیده به طور ویژه مقاله بزارم توی سایت و بتونم این حس علاقه رو در مردم هم ارضا کنم در مورد ارکیده ها باید خدمتتون عرض کنم که  در علم رده بندی گیاهان، ارکیده ها گروهی منحصر به فرد از گیاهان محسوب می شوند و از لحاظ رویشی به طور گسترده ای با هم متفاوتند. با وجود این، تمام گونه های آن به دلیل ویژگی های گل ها به هم وابسته و تیره بزرگی را به وجود می آورند. در تیره ارکـیده، بیش از 800 جنس و 17500 گونه شناخته شده که تک لپه ای علفی دائمی را شامل می شود. این گیاهان از نظر عادت رشد می توانند تک پا (Monopodial)، هم پا (Sympodial)و برخی بالا رونده (Vanilla)باشند.

    اگرچه بیشتر از ارکیده ها سبزینه دار می باشند ولی تعدادی ساپروفیت و بدون برگ هستند. ساقه ها ممکن است دارای یک یا چند میانگره متورم به نام سوخ نما و دارای یک یا چند برگ باشند. برگ ها دارای شبکه رگبرگی موازی بوده و از شکل های مختلف کشیده، بیضی و گرد برخوردار بوده و یک در میان ساقه قرار دارند. گـل هـا نـیـز بـسیـار مـشخـص و دارای رنـگ هـای مـتنـوع و بـرخی دو یا سه رنـگ مـی بـاشـنـد (Vanda tricolor ,Cattleya bicolor). هر گل از 7 قسمت تشکیل شده که شامل 3 عدد گلبرگ، 3 کاسبرگ و یک ستون است که کاسبرگ ها و گلبرگ ها هر دو رنگی هستند.

    گل آذین ارکیده ها به صورت انتهایی یا محوری است. گل ها ممکن است به صورت منفرد(Cypripedium, Anguloa)، خوشه ای (Vanilla)یا خوشه گرزن (Phalaenopsis ,Oncidium)باشد. برخی از ارکیده ها اصلا عطر و بویی ندارند در حالی که برخی دیگر بسیار معطرند که از آن جمله می توان Maxillaria tennuifoliaو Aeridesرا نام برد. ارکیده ها از 5 ویژگی منحصر به فرد برخوردارند که باعث تمایز آن ها از دیگران گیاهان می گردد. این ویژگی ها عبارتند از:

۱.  گل های زیگومورف با یک محور تقارن.

۲.  گرده های گل ارکیده کم و بیش به صورت توده ای مومی و فشرده به نام پولینی (Pollinia)بوده و به صورت دانه های کوچک و مجزا نیستند. تعداد پولینی از 2 تا 12 عدد متغیر بوده و اغلب یک عامل تعیین کننده مهم جنس در این تیره است.

۳.  اندام های تناسلی نر و ماده (Column): اندام های تولید مثل ارکیده (پرچم و مادگی) هردو درون ستونی متحد به نام Columnیا Gynandriumقرار دارند. در داخل این ستون، مجرایی وجود دارد که از کلاکه تا تخمدان کشیده شده است.

۴.  شاخک (Rostellum): شاخک در سطح زیرین ستون ژیناندریوم بین بساک پرچم و سطح کلاله وجود دارد. این شاخک دو نقش منحصر به فرد را ایفا می کند. اول اینکه مانند سد و مانعی بین اندام زایای نر و ماده قرار گرفته و مانع گرده افشانی است. دوم اینکه تولید ماده چسبنده ای می کند که حشرات را به سمت این اندام ها جلب می کند و به نحوی عمل می کند که حشره زمانی که می خواهد از گرده استفاده کند. این ماده به پشت او می چسبد وبنابراین گرده یک گل را می تواند به کلاله مادگی گل دیگر منتقل کند.

۵.  بذر: ارکیده مقادیر زیادی بذر تولید می کند که این بذرها بر خلاف گیاهانی چون ذرت و نخود فرنگی، هیچ اندوسپرمی ندارند. از این رو به آن بذر لخت نیز می گویند. بنابراین، این بذره در طبیعت بدون کمک قارچ ها قادر به تندش نیستند. در حالی که در آزمایشگاه و در محیط رشد مصنوعی با مواد غذایی مورد نیاز می توانند تندش داشته باشند.

انواع ارکیده:

    هر گیاهی که حداقل 4 ویژگی از این پنج ویژگی را داشته باشد به تیره ارکیده تعلق دارد. جنس های معروف ارکیده عبارتند از:

  Cattleya: بومی مناطق استوایی، دارای رنگ های متنوع مانند سفید، ارغوانی و زرد و برخی دو رنگ هستند. برخی نیز دارای حساسیت فتوپریودیک بوده و می توانند در سال دو بار گل بدهند.

معرفی کامل کاتلیا کلیک کنید

ارکیده کاتلیا

 Phalaenopsis: گـل های سفید هیبرید P. amabilisدر تمام طول سـال در بازار آمریکـا یافت می شود. این گل ها در رنگ های صرتی و دیگر رنگ ها در طول پائیز و بهار یافت شده و بیشتر برای دسته گل به کار می روند.

برای معرفی کامل فالانوپسیس کلیک کنید

ارکیده فالانوپسیس

  Dendrobium: دارای گل های با عمر طولانی جهت گل بریدنی است. تایلند، سنگاپور و هاوایی از جمله بزرگترین تولیدکنندگان این جنس به شمار می آیند. یک خوشه گل تایلندی از این جنس به طور معمول با هفت گل با و هفت جوانه بریده می شود.

ارکیده دندروبیوم

  Vanda: دارای گل های سه رنگ می باشد. نیاز به هوای گرم و مرطوب دارد.

ارکیده واندا

Phaius

ارکیده فایوس

 Cymbidium: برخلاف بقیه آن ها که دمای بالاتر نیاز دارند، طالب مناطق خنک یا دمای شبانه (°C)10 و روزانه (°C)21 –24 است. اغلب برای فروش در بهار پرورش داده می شود.

ارکیده سیمبیدیوم

 Ascocenda: این جنس در واقع دو رگه Vandaو Ascocentrumمی باشند و حالتی شبیه Vandaمینیاتوری دارند.

ارکیده آسکوسندا

  Paphiopedilium: بیشتر رقم های آن دو رگه می باشد که از آن جمله می توان P. insigneرا نام برد که برای بهترین گلدهی به شب های خنک (°C)10 نیاز دارد. در ضمن دارای انواع گرمادوستی همچون P. invium  و P. callosum  نیز می باشد.

پافیلیوپدیوم

 Arachnis و دو رگه های آن.

ارکیده آراکنیس

  Oncidium: در گل آرایی کاربرد زیادی دارد.

ارکیده اونسیدیوم

Epidendrum

ارکیده اپیدندروم

نیازها:

نور :نیاز نوری ارکیده ها بسته به جنس آن ها متفاوت است. درزمستان که گرمای خورشید زیاد نیست، از نور مستقیم خورشید می توان استفاده کرد. در ایران به دلیل آسمان روشن و شدت نور زیاد ارکیده هایی را در گلخانه هایی پرورش می دهند که شیشه های آن با رنگ سفید پوشانده شده و داخل گلخانه ها کم و بیش سایه باشد.  اغلب نور کم می خواهند ولی انواع خوشه ای مانند Dendrobiumکه در فضای آزاد کشت می شوند نور کامل می خواهند. Cattleyaو Cymbidiumنور کمی لازم دارند.

دما :حداکثر دما در تابستان ۲۷ و در زمستان ۱۰ درجه است.

رطوبت :در بهار و تابستان هر دو روز یکبار با اب ولرم و سبک فاقد املاح گیاه را غبارپاشی نمایید،جهت تامین رطوبت دائمی و پایدار به زیر گلدانی حاوی سنگریزه اب اضافه نمایید تا زمانی که در پائیز و زمستان گیاه در گل است و در صورت پائین بودن بودن درجه حرارت (۱۳ درجه)غبارپاشی مضر است.

تغذیه :به شرط فراهم بودن سایر شرایط رشد،هر دو هفته می توان از کود مایع و یا کود کند رها شونده استفاده کرد. نسبت کود مصرف شده بستگی به نوع محیط کشت دارد. در صورتی که ارکیده در بستر ریشه های سرخس Osmundaپرورش یابد نیاز به کود ندارد. بهترین کود نیتروژنی برای آن نیترات آمونیوم است که به محلول کمی حالت اسیدی می دهد و با غلظت 1000 میلی گرم در لیتر استفاده می شود.

تعویض گلدان :هر دو سال یکبار بعد از گلدهی احتیاج به تعویض گلدان دارد

تمیز نمودن برگها:برگها را با پارچه نرم و یا اسفنج مرطوب تمیز نموده و از مواد براق کننده ی شیمیایی استفاده نکنید.

 آبیاری: آبیاری و کیفیت آب مورد استفاده، از مهمترین عوامل محیطی مربوط به پرورش ارکیده است. ارکیده را باید مانند هر گل پرورشی دیگر به طور کامل آبیاری کرد و پس از آن تا شروع خشک شدن سطح خاک گلدان، نباید به آن آب داد. از نظر کیفیت آب، خوشبختانه ارکیده های Cattleyaرا میتوان با آب دارای pH4 تا 9 آبیاری نمود و به نظر می رسد که آب سبک یا سنگین اثر کمی روی رشد ارکیده ها دارند. مهمترین عامل قابل توجه میزان نمک های محلول در آب (شوری) است که تحمل ارکیده به آن به صورت جدول زیر است:

میزان نمک محلول (pmm)مناسب یا نامناسب

۱۲۵>         ———–                  بسیار خوب

۱۲۵ – 500       ——          خوب

۵۰۰ – 800       ———–                 مصرف با احتیاط

۸۰۰<             ————      مضر

    ریشه های هوایی بیشتر ارکیده ها باید در فاصله دو آبیاری خشک شود. این امر به ویژه در مورد کاتلیا که دارای سوخ نما است ضروری است ولی در مورد  Vandaکه فاقد این اندام بوده و نمی تواند آب در خود ذخیره کند باید زودتر آبیاری انجام شود.

محیطهای کشت ارکیده:

   محیط های کشت ارکیده بسته به اینکه گیاه از نوع دارزییا خاکزی باشد متفاوت است.

۱)  دارزی (مانند Cattleya، Dendrobium، Phalaenopsis، Vanda): محیط کشت مناسب آن ها می تواند فیبر ریشه سرخس Osmunda، فیبر سرخس درختی، تراشه های سرخس درختی، پوست درخت نراد باشد.

۲)  خاکزی (مانند Cymbidium، Paphiopedilium، Phaius): در خاک غنی از مواد آلی (50%) یا خزه و یا پیت و پرلایت یا ترکیب از آن دو به خوبی رشد می کنند.

خاک ارکیده

تکثیرارکیده ها:

ارکیده به دو روش رویشی و بذر قابل افزایش است. در افزایش بذری سبز کردن بذر مشکل است. بنابراین، بیشـتر سعی بر افزایش رویشی می باشد که به روش های مختلف مانند قلمه، تقسیم بوته و کشت بافت انجام می شود.

  قلمه: بیشتر ارکیده های تک پا مانند Vandaو Arachnisبا قلمه انتهایی ازدیاد می شوند. قلمه های استفاده شده باید دارای ریشه هوایی باشند.

دو جنس Phalaenopsisو Phaiusرا می توان با قلمه های ساقه دارای گل افزود. در ساقه گل جنس Phaiusمعمولا حداقل 7 گره بین پایین ترین گل تا پایه ساقه وجود دارد. هر یک از این گره ها با براکته های برگ مانند که جوانه گلی را محافظت می کند در برگرفته شده است، با قطع قسمت گل داده بقیه را در خزه اسفاگنوم مرطوب می خوابانند تا از هر گره یک گیاه به وجود آید که آن ها را جدا می کنند و جداگانه کشت می کنند. البته در Phalaenopsisدر بیشتر مواقع بالاترین گره که درست زیر اولین گل قرار دارد دارای یک جوانه گل است و گره پایینی اغلب جوانه با دوامی ندارد. بتابراین بهتر است از گره های میانی استفاده شود.

 تقسیم بوته: Paphiopedilium، Cattleyaو Cymbidiumو دیگر ارکیده های هم رشد را با تقسیم بوته افزایش می دهند. این عمل روی گیاهانی انجام می شود که 6 سوخ نما یا بیشتر داشته باشند. محل برش ریزوم از بین سومین و چهارمین سوخ نما بوده و هر دو قسمت را به صورت گیاهانی مجزا در گلدان می کارند. از آنجایی که اکثر Cattleyaها تنها سالی یک برگ به وجود می آورند. تقسیم ریزوم بیشتر گیاهان هر سه سال یک بار انجام می شود. جنس هایی چون Paphiopediliumو Cymbidiumرا می توان به دفعات بیشتر، زمانی که تنها دارای یک دسته برگ یا یک سوخ نما باشد، تقسیم بوته کرد.

  تنه جوش (Offshoot): تنه جوش ها گیاهک هایی هستند که از قسمت های بالایی یا میانی ساقه ها یا سوخ نماهای برخی گونه های دندروبیوم و اپیدندروم حاصل می شود و در هاوایی به نام Kaikiمعروف است. این تنه جوش ها در حالی که به گیاه متصل هستند ریشه می دهند که با تشکیل 4 یا تعداد بیشتری ریشه می توان آن ها را جدا کرده و در گلدان دیگری کشت کرد. بسیاری از پاجوش ها مانند انواع Epidendrumدر زمان جداسازی دارای گل هستند که اگر با دقت عمل شود آسیبی به گل ها نمی رسد.

برداشت گل:

از نکات مهم در برداشت گل این است که باید به گونه ای انجام شود که بیماری بین گونه ها منتقل نشود یعنی یا از تیغه های یک بار مصرف استفاده شود و یا اینکه پس از قطع گل های هر بوته چاقو گندزدایی گردد.

    چیدن گل ها بیش از رسیدنشان، باعث پژمرده شدن آن ها می شود. در گل های خوشه ای اگر 3 یا تعداد بیشتتری گل در هر خوشه باز شده باشند گل های پایینی آن ها نیز رسیده است و زمان چیدن آن فرا رسیده است. گل های Cattleyaبه نسبت مراقبت بیشتری نیاز دارند، چون تعداد زیادی گل وجود دارد که شناسایی تک تک آن ها که کدامیک به حد بلوغ رسیده اند مشکل است و به طور معمول یک گل و یا بیشتر در روی شاخه باز می شود. بهترین راه، علامت گذاری کردن گل های باز شده است تا درزمان مناسب این گل ها چیده شوند و با گل های تازه باز شده اشتباه نشوند. به طور کلی انواع کاتلیا، سیمبیدیوم، فالائنوپسیس و پافیوپدیلوم 3 تا 4 روز پس از باز شدن گل و دندروبیوم یک تا دو روز پیش از باز شدن گلچه ها باید برداشت شوند.

پرورش ارکیده نیاز به اطلاعات وسیع درباره شرایط رشد و مشکلات پرورشی دارد.