معرفی گل شب بو

+۴۰

-۱۰

  سه جنس گیاهی وجود دارد که در ایران به نام شب بو معروف و هر سه متعلق به تیره چلیپائیان (Cruciferae) هستند.

۱-Matthiola incana: شب بوی معمولی است و دارای انواع زمستانه و بهاره می باشد.

شب بو معمولی

۲- (Cheiranthus spp.( Erysimmum spp.: به نام شب بوی خیری معروف است.

شب بوخیری

۳-Malcolmia maritime: به نام شب بوی ویرجینیا (Virginia stocks) و نیز مروارید شیرازی معروف است. گونه دیگر آن (M. bicornis(Evening stock است و ویژگی آن این است که گل ها در شب باز و در روز بسته می شوند .

شب بو ویرجینیا

در پایین شرح شب بوی معمولی و ویرجینیا  می پردازیم  میپردازیم:

شب بوی معمولی ( Matthiola incana)

    به شب بوی استاکس یا ماتیولا معروف است و گیاهی یک ساله یا دو ساله است که به عنوان یک ساله مقاوم کشت و کار می شود. گل آن به صورت خوشه انتهایی است. دارای انواع کم پر و پرپر بوده و به خاطر گل های معطر آن که می تواند به صورت تازه یا خشک شده استفاده شود ارزشمند است . گیاه گلدانی عالی برا ی زمستان و بهار بوده و گل های بریدنی خوبی تولید می کند . در رنگ های متنوع صورتی، لاکی، ارغوانی، بنفش، زرد، یاسی، سفید، قرمز و گلی و آجری و دیگر رنگ های حد واسط وجود دارد.

    از نظر ارتفاع گـوناگـون بوده دارای انواع پاکوتاه به ارتفاع 15 – 20 سانتی متر، متوسط و پابلند به ارتفاع  60 – 90 سانتی متر است. برگ ها باریک، بیضوی تا نیزه ای شکل به طول 3 –8 سانتی متر است که در حالت معمول با موم سفید رنگی پوشیده شده است. در انواعی از آن که به نام شب بوی برگ خیری معروف است برگ ها سبز است. از نظر منشعب شدن ساقه نیز برخی رقم ها فقط یک ساقه تشکیل می دهند ولی برخی دیگر از نزدیک زمین منشعب می شوند. گل های کم پر در تمام شب بوها صلیب مانند است، یعنی دارای چهار گلبرگ است که به صورت صلیب قرار گرفته اند، اما انواع پرپر بیشتر وجود داشته و از تغییر پرچم ها به گلبرگ ها حاصل شده اند. شب بوهای کم پر دارای چهار گلبرگ روی چهار پرچم بوده و مادگی دارای 30 –60 تخمک است، در حالیکه گل های پرپر دارای 40 –70 گلبرگ بوده و نر و ماده عقیم هستند. براساس میزان تولید گل های کم پر گیاه شب بو دارای انواع زیر است:

۱-کم پر که فقط گل های کم پر تولید می کند.

۲-کم پر که ۷۵% گل کم پر و ۲۵% گل پرپر تولید می کند.

۳-کم پر Eversportingکه 56-54% گل پرپر و 44 –46% گل کم پر تولید می کنند.

۴-شب بوهای پر پر که به علت عقیمی کامل یعنی نداشتن اندام های جنس نر و ماده نمی توانند بذر تولید کنند.

    در بعضی رقم های شب بو، گیاهان برای پرپری قابل انتخاب هستند. به این مفهوم که در مرحله دو برگی از روی رنگ لپه ها می توان گیاهان پرپر و کم پر را از هم تشخیص داد که گیاهان دارای برگ لپه ای سبز روشن پرپر و انواع دارای برگ لپه ای سبز تیره کم پر هستند، مانند رقم های سری های Glory، Harmony  و Xmasاز شرکت بذر تاکی ژاپن. برخی دیگر در مراحل جلوتر قابل تشخیص هستند مانند رقم های سری Midgetاز این شرکت که تا مرحله 3 – 4 برگ حقیقی قابل تشخیص هستند که گیاه پرپر دارای برگ های دندانه دار و گیاه کم پر دارای برگ با حاشیه صاف است.

    شرکت بذر تاکی دو روش را برای تشخیص گیاهان پرپر معرفی کرده است:

۱-زمانی که دو برگ حقیقی تشکیل شد، از کنار به گیاهان نگاه کنید. دان نهال های انواع پرپر بلندتر از انواع کم پر است (دان نهال گیاهان پرپر رشد سریع تری نسبت به انواع با گل کم پر دارند.)

۲-وقتی از بالا به گیاهان نگاه کنید دان نهال های انواع کم پر برگ های تیره تر داشته و اندازه آنها کوچکتر است همچنین لپه دان نهال های کم پر گرد و کوچک بوده در حالیکه در انواع پر پر تخم مرغی و بزرگ است.

    شرکت بذر پایان آمریکن روش تشخیص گیاهان پرپر از کم پر را به این صورت بیان کرده است که با قرار دادندان نهال هایی که لبه آنها به خوبی رشد کرده در معرض دمای 5 درجه سانتی گراد به مدت حدود 7-5 روزه بعد از خارج کردن گیـاهان از تیمـار سرمـایی، دان نهـال های انواع پرپر در طی 1 تا 2 روز زرد وکلروزه می شوند در حالیکه انواع کم پر سبز و قوی باقی می مانند. این تیمار سرمایی فقط یک مرتبه می تواند برای شب بوهای قابل انتخاب به کار رود.

گلدهی

    شب بوهـا از نـظر زمـان تـا گـلدهی متفـاوتند. گـروهی از آنهـا زود گـل و بـه نـام پاکوتاه ده هفته ای (Dwarf Ten-Week) معروف هستندکه بستهبه رقم 8 – 12 هفته بعد از کاشت به گل می روند. این گروه به طور معمول برای استفاده از گل آنها در باغچه در فصل زمستان استفاده می شود. گروه دیگری از شب بوها با کاشت در فضای آزاد پس از 20 تا 22 هفته و گروه دیگری در گلخانه پرورش داده می شوند که از نظر گلدهی در  چهار دسته قرار می گیرند:

۱-انواع بهاره (کاشت در آذر ماه): بعد از ۱۷ هفته به گل می روند.

۲-انواع بهاره(کاشت در بهمن تا اسفند): بعد از ۱۴ هفته به گل می روند.

۳-انواع تابستانه (کاشت در اردیبهشت تا تیر ماه): بعد از ۸ – 11 هفته به گل می روند.

۴-انواع پاییزه (کاشت از مرداد تا مهرماه): بعد از ۹ – 14 هفته به گل می روند.

    لازم به ذکر است که شب بو دمای زیاد را تحمل نکرده و در استفاده از آنها باید به شرایط آب و هوایی منطقه و توان فراهم کردن دمای مورد نیاز توجه کرد.

نیازها

    شب بوهای معمولی خاک به نسبت حاصلخیز و مرطوب با زه کشی خوب که خنثی تا کمی قلیایی باشد نیاز دارند. از نظر تغذیه، شب بو به کمبود پتاسیم حساس می باشد و در چنین شرایطی حاشیه برگ های مسن حالت سوختگی از خود نشان می دهد. باید در محل آفتابگیر کشت شود. دما نقش مهمی در رشد و گلدهی شب بو دارد. بسته به رقم برای تندیدن بذر به دمای 15 –21 درجه سانتی گراد و برای رشد به دمای 10 –20  درجه سانتی گراد نیاز دارد. گیاه باید در دمای شبانه 16 درجه تا زمان تشکیل 10 برگ کامل رشد کند و سپس دست کم به مدت 3 هفته در 10 درجه نگهداشته شود که می توان دوباره تا 16 درجه آن را افزایش داد. شب بو در صورتی که بیش از 6 ساعت در روز در معرض دمای 18 درجه قرار گیرد گل نخواهد داد. برای دست یابی به گل های با کیفیت بالا دمای شبانه باید 2 – 4 درجه باشد. دمای زیاد می تواند باعث توقف رشد گیاهان یا جلوگیری از گلدهی آن شود.

    در نقاط سرد شب بوی معمولی را در بهار نشاء می کنند که در این حالت در اواخر بهار گل می دهد. اغلب نشاء آن را در گلدان کشت کرده و در طی زمستان در گلخانه سرد، دمای 5 –10 درجه سانتی گراد برای آن فراهم می کنند و در اسفند ماه گلدان ها را در باغچه قرار می دهند.

افزایش

    با بذر افزایش می یابد. شب بوی معمولی برای رشد نیاز به هوای خنک دارد و با گرم شدن هوا رشد آن به مقدار زیادی کند می شود و گرمای زیادی باعث از بین رفتن آن می شود. بنابراین در تعیین زمان کاشت بذر به شرایط دمـایی منطقه باید توجه داشت. در کرج بذر نوع دوساله را در اوایل تا اواسط مرداد کشت کرده و نشاء ها در پاییز به گلدان منتقل می گردند و در گلخانه سرد(حدود 10 درجه سانتی گراد) نگهداری می کنند. در این شرایط در اواخر زمستان و اوایل بهار قابل فروش می شوند. شب بوی معمولی کم و بیش زمستان های سرد را در خارج گلخـانه تحمـل می کند و در بـهـار بـه گل می رود امـا بـرای زود رسی آن از گلخانه سرد (10 درجه سانتی گراد) استفاده می کنند.

بیماری ها

    بوته میری: یک بیمـاری جدی در شب بو است که روی دان نهال ها اثر گذاشته و ناشی از قارچ های Pythium debarynumو Pellicuraria filamentousاست. بخش های پائینی گیاه از جمله ریشه ها سیاه شده و می میرند، ساقه ها در نزدیک سطح خاک حالت حلقه برداری شده پیدا کرده و به پژمردگی گیاهان می انجامد. در شرایط رطوبت زیاد و دمای بالا بیماری توسعه می یابد. گندزدایی بذر و بستر کاشت می تواند در کنترل آن موثر باشد. آبیاری خاک با محلول بنومیل می تواند موثر باشد.

    زنگ سفید: ویژگی این بیماری تشکیل تاول های برجسته سفید در سطح زیرین برگ های پایینی است و ناشی از قارچAlbugo candida  است. اسپورهای (هاگ های) پودری سفید از این تاول ها آزاد شده و باعث توسعه بیماری می شود. حذف گیاهان بیمار، از بین بردن بقایای گیاه و پاشیدن اکسی کلرید مس برای کنترل این بیماری توصیه می شود.

برداشت و نگهداری گل

در صورتی که شب بو برای تولید گل بریده پرورش داده شود باید زمانی که ۱/۲ تا ۲/۳ گلچه ها باز شدند برداشت شـود. بـرای جلوگیری از آلـودگی آب گلجای بـاید ریشه ها و برگ های پائینی حذف شوند اما در حمل و نقل می تواند همراه با ریشه باشد. دمای مناسب انبار برای آن 2 –5 درجه سانتی گراد است و در صورت نگهداری در محل تاریک و خنک، عطر گیاه از بین می رود اما به هر حال نباید در نور مستقیم قرار گیرد. برای جلوگیری از خم شدن ساقه باید به صورت عمودی حمل و نقل شود.

شب بوی ویرجینیا (مروارید شیراز)     Virginia stock Malcomia maritima

    یک ساله بوده ارتفاع گیاه کوتاه و از 15 –30 سانتی متر بیشتر نمیشود. شاخ و برگ آن ظریف است و در بالای آن ها مقدار زیادی گل های کوچک چهار گلبرگی در رنگ های صورتی، ارغوانی، یاسی و سفید تولید شده که باعث مخفی ماندن شاخ و برگ می شوند. به سرما مقاوم است. نیاز به نور کامل آفتاب دارد ولی در وسط روز باید سایه ایجاد کرد.این گیاه 1.5 تا 3 ماه پس از بذرکاری به گل می رود و طول دوره گلدهی آن نیز کوتاه بوده و بیشتر از یک ماه تجاوز نمی کند. برای استفاده طولانی تر از گل آن می توان بذرکاری را در چند مرحله به فاصله 4 –6 هفته انجام داد. بذر آن بهتر است در محل اصلی کشت شود. با کاشت بذر در اوایل بهمن در گلخانه، در اوایل بهار به گل خواهد رفت.

شب بو ویرجینیا