معرفی گل سوسن

+۱۷۲

-۷۴

سلام عرض میکنم خدمت همه دوستان سلامی به گرمی این مرداد ماه گرم :دی میخوام امروز گل زیبای سوسن رو خدمتتون معرفی کنم.داشت یادم میرفت خودمو معرفی کنم،سجادی هستم کارشناس ارشد فضای سبز و گیاهان زینتی.خب دوستان جنس سوسن شامل حدود ۱۰۰ گونه است که اغلب بین ۱۰ تا ۶۰ درجه عرض جغرافیایی شمالی در آسیا ( ۵۰ تا ۶۰ گونه)، آفریقای شمالی (۲۴ گونه) و در اروپا (۱۲ گونه) پراکنده اند.واژه سوسن های آسیایی (Asiatic lilies) و سوسن های شرقی ( Oriental lilies) (سوسن عید پاک) به طور رایج به کار می رود. هیبرید های آسیایی شامل آنهایی است که گل به رنگ هایی مانند نارنجی، قرمز، زرد، برنزی و سفید بوده و روی گل به طور معمول رو به بالا بوده و دارای عطر کم یا فاقد عطر هستند. هیبرید های شرقی دارای سایه هایی از قرمز، صورتی و سفید بوده و بسیار معطر هستند و گل ها به صورت افقی قرار دارند. برگ های هیبرید های تجاری و اغلب گونه ها در طول ساقه بقرار دارن اما برگ های یرخی گونه ها در دسته های مشخص به صورت فراهم قرار دارند. سوسن های شرقی یکی از گل های گلدانی مهم بوده که به عنوان گل بریدنی نیز به مقدار زیاد استفاده می شود همچنین می توانند برای تزئین در باغچه استفاده شوند.

سوسن گیاهی دایمی با سوخ های فلسی بدون پوشش است که رنگ فلس ها در گونه های مختلف متفاوت است. به سرما مقاوم است و ساقه گلدهنده طویلی در بهار تشکیل می دهد که از برگ های کوتاه نیزه ای شکل پوشیده است. در انتهای ساقه گل ها به صورت منفرد و یا مجموعه ای قرار دارند هر گل دارای ۶ گلبرگ نما و ۶ پرچم است. گل ها درشت، متوسط و یا کوچک و به طور معمول چند تایی بوده دارای عطر تندی هستند. سطح گلبرگ ها به نقاط قرمز و یا قهوه ای، خطوط یا پرز هایی آراسته است. گلبرگ ها طوری به عقب برگشته اند که پرچم های بلند به خوبی نمایان هستند. به جز رنگ آبی دارای رنگ های متنوع دیگر است. به مقدار زیاد جهت گل بریدنی استفاده می شود.

پیاز سوسن

در سوخ سوسن دو نوع فلس وجود دارد گروه بیرونی و گروه درونی. فلس های بیرونی خود فلس های درونی سال پیش هستند. فلس های بیرونی فلس های درونی سال جاری را در بر می گیرند. فلس های درونی از مریستمی جدید و فعال در نزدیکی ساقه گل دهنده قدیمی و در قاعده درونی ترین فلس تشکیل می شوند. این مریستم جانبی غالب شده و فلس هایی را به وجود می آورد که بزرگ شده و فلس های درونی سال بعد را تشکیل می دهند. مریستم انتهایی در بخش فوقانی صفحه پایه ای با فلس های جدید احاطه شده و از حدود تیر ماه، زمانی که برگ ها شروع به تشکیل شدن می کنند فلس ها را کنار می زند. این تشکیل برگ در گل خانه ها تا اوایل بهمن که جوانه گل تشکیل می شود ادامه دارد. هر سال در زمان گلدهی، در محور فرعی فلس های داخلی، یک جوانه فعال شده و مریستم فوقانی جدیدی را به وجود می آورد. این مریستم ابتدا فلس های جدید را به وجود می آورد که رشد و نمو کرده و باعث افزایش اندازه سوخ می شود. سپس همین مریستم برگ ها را بوجود می آورد ( دوره رشد رویشی ) و نوک رویشی گلدهنده بوجود می آید ( دوره رشد زایشی) و این چرخه پس از گلدهی دوباره تکرار می شود. ریشه های سوسن در برخی گونه ها در پایین سوخ و در برخی دیگر هم در پایین سوخ و هم روی ساقه، درست در بالای سوخ تشکیل می شود.

فلس های پیاز سوسن

گلدهی: سوسن بطور معمول در تابستان گل می دهد ولی برخی گونه ها کمی زودتر و در بهار گل می دهند و با زود رسی می توان زمان گلدهی را به نحوی تغییر داد که همزمان با عید نوروز باشد. برای این کار سوخ ها را باید در ماه های آذر و دی در گلخانه کشت کرد. در مناطق سردسیری، سوسن در گلدان کشت شده و در بهار به زمین منطقل می شود.

دما در پرورش سوسن عید پاک یک عامل مهم است و نیاز های دمایی آن در مراحل مختلف تا گلدهی به شرح زیر است:

۱-کاشت سوخ سرما ندیده در پیت مرطوب و قرار دادن در دمای ۱۷- ۱۶ درجه سانتی گراد جهت ریشه دهی.

۲-قراردادن در دمای ۷-۲ درجه به مدت ۶ هفته جهت گل انگیزی. در این مرحله دمای بالاتر از ۲۱ درجه باعث وابهارده شدن می شود که نتیجه آن کاهش تعداد جوانه گل و تأخیر در گلدهی است.

۳-افزایش دمای بستر تا ۱۷-۱۶ درجه که باعث خروج شاخساره و گل آغازی می شود. پس از گل آغازی نمو گیاه را می توان با دما کنترل کرد.

۴-افزایش دما ( ۱۹-۱۶ درجه) که باعث تسریع گلدهی و باز شدن برگ ها می شود. در این مرحله دماهای بالای ۲۴ درجه فقط کمی زمان تا گلدهی را کاهش می دهد و ممکن است باعث مرگ جوانه های گل نمو یافته ( بلاستینگ) شود.

نیاز ها

دما: رشد و گلدهی سوسن تحت تأثیر مستقیم دمایی است که سئخ ها، پس از کاشت در آن شرایط قرار می گیرند. همچنین دمای ماه های آخر کشت و کار سوخ در مزرعه اثر ویژه ای در رشد و نمو گلدهی این محصول دارد. پس از کاشت سوخ ها، اگر آنها به مدت ۴ تا ۶ هفته در دمای  3  درجه نگهداری کنیم در کمترین زمان سوخ ها به گل می روند. ولی باید توجه داشت که این زودرسی با کوچکی گل ها همراه است. همچنین در نتیجه آن تعداد گل ها و برگ ها و نیز ارتفاع کلی گیاه کاهش می یابد. به هر حال، در صورتی که 6 هفته سوخ های این محصول در سرما قرار گیرند از تاریخ کاشت سوخ تا گلدهی بیش از 120 روز طول نخواهد کشید و این در شرایطی است که دمای گلخانه روی 15 درجه تنظیم شود. می توان به جای سما دهی سوخ ها، از یک تیمار  نور دهی 6 هفته ای استفاده کرد به طوری که نیمه شب 4 ساعت، از ساعت 22 تا 2، نوری با شدت 378 لوکس به گیاه تابانده شود. این تیمار باید در دماهای کمتر از 22 درجه به کار رود.

برای تولید گل در عید نوروز، از زمان خارج کردن سوخ ها از زمین تا هنگامی که آنها را جهت سرمادهی انبار می کنیم، باید در دمای حدود ۲۰ درجه نگهداری شوند.

در عمل می توان پس از کندن سوخ ها و کاشت آنها در گلدان، محصول را در ابتدای فصل پاییز در شاسی های سرد نگهداری کرده، با شروع سرما در اواخر آذر آنها را به گلخانه های سرد ۱۵ درجه منتقل کرد. دمای این شاسی ها در اواخر فصل پاییز کمی بالاتر از نقطه انجماد است و بدین صورت سوخ ها به طور طبیعی سرمای لازم جهت رشد و نمو و گلدهی خود را دریافت می کنند. بدین ترتیب سوسن در دمای ۱۵ درجه شب و ۲۰ درجه روز زودرس می شود.

اگر رشد گیاه کند باشد ( کمتر از مقدار لازم بر اساس تقویم زمانی)، می توان فقط در ماه های بهمن و اسفند دمای شب گلخانه را تا ۲۰ درجه افزایش داد ولی اگر محصول زیاد رشد کرده باشد ( بیشتر از مقدار لازم بر اساس تقویم زمانی ) (ظهور غنچه های گل مدت ها پیش از نوروز)، محصول در حالت غنچه و پیش از باز شدن در سردخانه نگهداری می شود.

نور: در گلخانه سوسن حد اکثر نور باید فراهم شود. در صورتی که به هر دلیلی نور کافی به این محصول نرسد بوته ها بلند می شوند و تعداد گل کمتری می دهند و در این شرایط احتمال زرد شدن برگ های پایینی گیاه نیز وجود دارد. طول روز در گلدهی اثری نداشته ولی در روز های بلند گیاه بلند تر و درشت تر می شود. از عامل طول روز برای تنظیم رشد و نمو و گلدهی استفاده ای نمی شود ولی در صورتی که محصول بیش از حد کوتاه باشد می توان از طریق نور مصنوعی رشد و نمو آن را افزایش داد و بلعکس. در صورتی که حدف زودرسی گل باشد دسته کم ۶ هفته پیش از گلدهی به طول مدت روشنایی افزوده می شود.

خاک و کود: خاک باید دارای تهویه کافی بوده، PHآن کمی اسیدی تا خنثی باشد، چون شرایط قلیایی باعث طولید گیاهان ضعیف و کوتاه می شود. مقادیر کم قلیایی بودن خاک نیز باعث پریدگی رنگ برگ ها، کاهش تعداد گل، سوختگی نوک بیشتر برگ ها و افزایش رنگ پریدگی در ریشه می شود. از جمله مواد غذایی که در مصرف آن باید دقت شود فسفر است. چون زیادی فسفر در خاک باعث سوختگی برگ ها می شود و از طرف دیگر فقدان آن باعث کاهش تعداد جوانه های گل می شود. خاک باید دایم مرطوب باشد ولی از استفاده زیاد از حد آب در مراحل اولیه، در طی مرحله ای که نور کم است باید خودداری کرد.

 قیم گذاری: برای ارقامی که جهت گل بریدنی به کار می ود باید از قیم استفاده شود. برای قیم گذاری در این گیاه همانند میخک از شبکه های سیمی در زمین استفاده کرده که با افزایش ارتفاع گیاه تعداد طبقات شبکه را زیاد می کنند. هر یک از خانه های شبکه به عنوان حایلی برای ساقه ها عمل کرده و از خم شدن آنها جلوگیری می کنند.

افزایش: از طریق جداکردن فلس، سوخک و سوخیزه ( در برخی گونه ها) می توان آن را افزایش داد. سوخیزه، سوخ های کوچکی است که در محور برگ ها تشکیل می شود. زمان کاشت سوسن سفید اواخر تابستان و اوایل پاییز است. نباید عمیق تر از ۵ سانتی متر کشت شود ولی در برخی گونه ها که ریشه علاوه بر ته سوخ، از پایین ساقه هوایی نیز خارج می شود باید کمی عمیق تر کشت شود.

پیازچه

پیازچه های سوسن

باید تو جه داشت که سوخ سوسن در برابر رطوبت حساس بوده و می پوسد. برخی سوسن کاران برای جلوگیری از این نوع پوسیدگی، زیر سوخ سوسن را ۱۰ سانتی متر ماسه می ریزند و این کار را در بالای سوخ هم انجام می دهند تا زه کشی کافی فراهم گردد. در جاهای سرد سوخ را داخل گلدان می کارند برای این کار سوخ ها را تا زمان کاشت در دمای ۱۰ تا   15 درجه انبار می کنند. خاک گلدان باید خاکی سبک بوده و از اضافه کردن مقادیر زیاد پیت و مواد مشابه که آب زیاد به خود می گیرند و باعث پوسیدگی می شوند باید خودداری کرد. سوخ سوسن به تقریب در کف گلدان کشت می شود تا نمو ریشه های ساقه ای در مرحله پیش رس کردن در گلدان رخ بدهد. با توجه به میزان رشد گیاه فاصله گلدان ها را بیشتر می کنند. سوخ های کوچک ( محیط برابر 18-15 سانتی متر ) بوته های کوچک و گل های کمتری در مقایسه با سوخ های درشت ( 28-25 سانتی متر) تولید می کنند.

در استفاده از قلمه فلس جهت افزایش، پس از گلدهی سوخ های درشت را انتخاب می کنند و دو لایه فلس خارجی را با دقت به همراه کمی از صفحه پایه ای جدا کرده و درون پیت و ماسه می کارند و برای آن دمای ۲۱-۱۸ درجه فراهم می کنند که پس از مدتی در پایین هر فلس۵-۳ سوخک تولید می شود که می توان جهت افزایش استفاده کرد.

فلس ها

قلمه برگ

برداشت و نگهداری سوخ: سوخ سوسن در مهر ماه برداشت می شود. زودتر از این ماه برداشت صورت نمی گیرد چون رشد و نمو سوخ در فصل پاییز انجام می شود. سوخ با اینکه مقاوم به سرما است ولی هر سال برای افزایش آن را از خاک خارج می کنند. اگر سوخ سوسن در خاک بماند در خاک نفوذ کرده، کوچکتر شده و گل های کوچکتری تولید می کند. سوخ پس از خارج شدن از خاک باید در داخل پیت و در دمای ۷-۲ درجه نگهداری شود.

برداشت و نگهداری گل: زمانی که حداقل یک جوانه خوب رنگ گرفته باشد برداشت انجام می شود. شاخه های گل را می توان در دمای ۱-۰ درجه سانتی گراد به مدت ۶ هفته انبار کرد. در فروشگاه ها گاهی پرچم ها را گرده زیادی تولید می کنند قطع می کنند و به دلیل عدم گرده افشانی، عمر گلجایی افزایش می یابد.

گونه های مهم

۱-    L. bulbiferum: در کنار برگ ها سوخیزه تولید می کنند که برای افزایش می توان از آن استفاده کرد. گل های غیر معطر آن به رنگ زرد زعفرانی یا قرمز نارنجی با چند لکه سیاه رنگ بوده و روی آنها به سمت بالا است. د ر اوایل تابستان گل می دهد.

سوسن

۲-   L. candidum: به سوسن سفید معروف است. در آب و هوای مناطق شمال ایران به خوبی رشد و نمو می کند. خوشه ای از 20-5 عدد گل شیپوری شکل و سفید رنگ و معطر با بساک های زرد رنگ می دهد که به صورت افقی روی ساقه قرار دارند. زمان گلدهی آن اوایل اتبستان است.

لیلیوم

۳-   (Easter lily, White lily( L. longiflorum(سوسن عید پاک): خوشه ای از گل های سفید و معطر با پرچم های زرد، به تعداد6-1 عدد داشته که به صورت افقی قرار دارند. این گونه روی ساقه ریشه می دهد. به سرما حساس است و در اواسط بهار گل می دهد.

سوسن عید پاک

۴-   L. ledebourii (سوسن چلچراغ): یکی از گیاهان در حال انقراض است که در منطقه داماش از توابع شهرستان رودبار، در استان گیلان و کلاردشت مازندران در ایران و در منطقه تالش کشور آذربایجان رشد می کند. ارتفاع آن حدود یک متر است و خوشه ای از گل های سفید به تعداد 2 تا 15 عدد در مدت کوتاهی از ماه خرداد تا تیر روی آن ظاهر می شود. گل ها به طور واژگون قرار داشته و روی حاشیه گلبرگ ها با لکه های برجسته به رنگ قهوه ای مزین شده است. دارای پرچم های قرمز است.

سوسن چلچراغ

برخی مشکلات کشت و پرورش سوسن

۱- سبز شدن سوخ های زودرس در پاییز، پیش از خارج کردن از خاک: در این حالت باید به حال خود رها شوند و نباید ساقه سبز شده آنها شکسته شود. چون برای رشد مجدد ساقه زمانی طولانی لازم است.

۲- لکه قهوه ای برگ: در بخش فوقانی برگ ها، لکه های درشت ظاهر شده و دلایل مختلفی دارد و به طور کلی هر عاملی که رشد و نمو ریشه را محدود کند مانند آبیاری بیش از حد و کودپاشی نادرست، به این مشکل کمک می کند.

۳- کمی تعداد گل: ناشی از عوامل مختلف مانند کاشت سوخ های کوچک و یا انبار کردن سوخ ها به مدت طولانی یا خشکی هوای انبار است.

۴- ترکیدن جوانه گل: دلیل اصلی آن کمبود آب گیاه است که در نتیجه ضعف ریشه ها در جذب آب، کمی نور یا ضعیف بودن آن یا بالا رفتن دما در طول زودرسی اتفاق می افتد.

۵- زرد شدن و ریزش برگ های پایینی: نتیجه کمبود نیتروژن یا کمبود نور است. فاصله دادن به بوته ها و کودپاشی نیتروژنی پس از خارج برگ ها از داخل خاک در جهت رفع این عارضه توصیه شده است. از عوامل دیگر که باعث این عارضه می شود می توان آسیب دیدگی ریشه در اثر سنگینی خاک، آبیاری زیاد و پوسیدگی، کوددهی زیاده از حد یا ناکافی، تنش آبی، تراکم زیاد و در نتیجه نور کم و تهویه ناکافی پایین گیاه و یا افزایش فلوئور در گیاه را نام برد.

آفات و بیماری سوسن

۱- پوسیدگی ریشه: در اثر قارچ ریزوکتونیا و پیتیوم در شرایط رطوبت بالای خاک ایجاد می شود. در صورتی که خاک از آب اشباع باشد، درآوردن خاک از گلدان به نحوی که ریشه ها تکان نخورند و دوباره گلدان کردن آنها باعث می شود هوای بیشتری در اختیار ریشه ها قرار گیرد. این عمل باید با احتیاط انجام شود تا خاک گلدان از هم نپاشد. این عمل به کنترل بیماری کمک خواهد کرد.

۲- شته: مهمترین آفت سوسن است که به بخش انتهایی برگ ها حمله می کند. گاهی باعث ترک خوردن و از هم پاشیدن جوانه گل می شود.

۳- نماتد: باعث پوسیدگی ریشه می شوند.