معرفی گل سنبل

+۱۸

-۳

سنبل بومی مناطق مدیترانه ای، به ویژه منطقه شرقی مدیترانه است. این جنس دارای سه گونه بوده که مهمترین آنها در باغبانی H. orientalis است. این گونه دایمی و سوخ دار بوده، سوخ آن مطبق است که چندین سال عمر می کند و هر ساله نیز رشد و نمو می نماید. گل ها پس از سبز شدن گیاه تشکیل می شوند و گل ٱذین کامل از پاییز آغاز می شود. ساقه گل دهنده گوشتی و توخالی به طول 25 تا 45 سانتی متر تولید کرده که در نیمه دوم این ساقه، گل های سنبل به صورت خوشه قرار دارند. تعداد گل ها که اطراف این محور قرار دارند ممکن است بین 30 تا 50 عدد متغیر باشد. گل ها ممکن است به صورت فشرده قرار گرفته و یا فاصله گل ها روی ساقه زیاد بوده و تنک دیده شوند. شکل هر گل به صورت زنگوله بوده که بسیار خوشبو و معطر است. هر گل دارای 6 گلبرگ و تعداد کاسبرگ ممکن است 6 عدد یا بیشتر باشد. دارای 6 پرچم و یک تخمدان سه برچه ای بوده که میوه کپسول را به وجود می آورد. گل ها به رنگ های صورتی، سفید، آبی کم رنگ و پر رنگ، ارغوانی، قرمز روشن، قرمز لاکی، زرد و نارنجی دیده می شوند که به صورت کم پر یا پرپر هستند. گل های تک رنگ نسبت به گا های دو رنگ از اهمیت بیشتری برخورداراند. برگ ها کشیده، دراز و گوشتی است. از این گل ممکن است به صورت گل حاشیه ای، گل گلدانی، گل بریدنی و نیز در تپه گل استفاده می شود.

گل کاران ایران سنبل را از نظر گل آذین به دو دسته سنبل پارسی (ایرانی) و سنبل هلندی تقسیم می کنند. تفاوت آنها در این است که سنبل پارسی تعداد گل های موجود روی گل آذین آن کمتر و فاصله بین گل ها زیاد است در سنبل هلندی گل ها به صورت متراکم بر روی ساقه قرار دارند.

گلدهی: در حاتی که در پاییز در هوای آزاد کشت شود در بهار به گل خواهد رفت. کاشت گلدانی آن هم وجود دارد که گلدهی آن قابل تنظیم است. تشکیل گل فقط به اندازه سوخ بستگی دارد و به سن و عمر سوخ مربوط نمی باشد.

نیاز ها: سنبل وقتی در زمین کاشته می شود، گیاهی مقاوم، چندساله و دایمی است ولی در گلدان به سرما حساس است. این گیاه به خوبی به تابستان های داغ سازگار شده است. چرخه زندگی آن همراه با دوره گرمایی سالانه می باشد،یعنی به سرمای شدید زمستان نیاز دارد و در طی آن تابستان گرم و خشک را می طلبد. خاک مناسب آن همانند سایر گیاهان سوخوار خاکی سبک با زه کشی خوب است. چون ریشه های این گیاه عمیق است و شخم زدن زمین به عمق 20 تا 25 سانتی متر لازم است و در درشت و قوی شدن سوخ مادری و سرانجام گلدهی، اثر بسزایی دارد.   PHخاک باید 6 تا 7 باشد. سنبل آفتاب را می پسندد ولی چند ساعت سایه را در روز تحمل می کند. برای انجام فتوسنتز در مزرعه نیاز به نور دارد، اما برای گلدهی روز خنثی است و در تاریکی مطلق نیز گل می دهد. در طول مدت رشد، زمین باید مرطوب باشد ولی پس از گلدهی آبیاری کم می شود. زمانی که برگ ها زرد و خشک می شوند آبیاری کاملاً قطع می شود.

افزایش: سوخ سنبل به سادگی تولید سوخک نمی کند و شاید چندین سال طول بکشد تا سوخ مادری به طور طبیعی تولید سوخک نماید. برای وادار کردن سوخ سنبل به تولید سوخک، از روش های گوناگون استفاده می کنند. از مهمترین این روش ها می توان ته برداری یا حذف طبق  و ته شکافی یا خراش دهی را نام برد. برای این کار پس از آنکه برگ ها زرد و خشک شدند، سوخ ها را از خاک خارج می کنند و این دو عمل را بر روی آنها انجام می دهند.

امروزه با استفاده از آب گرم (  43درجه) که به منظور کنترل برخی از قارچ ها انجام می شود، تشکیل سوخک را تشدید و تحریک می کنند و می تواند تا اندازه ای جایگزین روش های ذکر شده قبلی گردند. روش کار به این صورت است که سوخ های مادری را به مدت 4 روز در دمای 43 درجه و یا به مدت 30 روز در دمای 38 درجه و رطوبت نسبی 60 تا 70 درصد قرار می دهند. این عمل باعث تشکیل سوخک ها در مجاورت انتهای فوقانی فلس سوخ یا موجب تشکیل سوخک های جدید روی فلس های جانبی می شود. اندازه محیط سوخ برای این روش افزایش، باید بیش از 15 سانتی متر باشد. سوخ هایی که به طور طبیعی به وجود می آیند پس از 3 تا 5 سال گل می دهند. سوخک ها را پس از کندن سوخ اصلی در پاییز، از آن جدا کرده، زمستان آنها را نگهداری کرده و در بهار دوباره می کارند. برای تربیت و بزرگ کردن این سوخک ها جهت رسیدن به اندازه گلدهی (19-14 سانتی متر)، 4 سال متوالی باید آها را کاشته و تقویت کرد. از سال چهارم یا پنجم این سوخ ها گل می دهند ولی گل های سوخ شش ساله درشت تر و زیباتر هستند. در سنبل به ویژه، رابطه زیادی بین اندازه سوخ و اندازه گل وجود دارد و سوخ های بزرگ تر گل های درشت تر می دهند. البته نباید نادیده گرفت که اندازه گل از ویژگی های رقم نیز می باشد. سوخ سنبل اغلب در کشور هلند به مقدار زیاد تولید و به کشور های دیگر صادر می شود. سوخ های گلدهنده به صورت جدول 3-5 درجه بندی می شوند.

                     ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

                           درجه                              محیط (سانتی متر)

                     ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

                          مینیاتور                               15-14

                           درجه 4                              16-15

                           درجه 3                              17-16

                           درجه2                               18-17

                           درجه 1                              19-18

                           خیلی درشت                         19 <

                    ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

زمان کاشت سنبل همانند لاله در پاییز یا اوایل زمستان است. نحوه کشت آن نیز مشابه لاله است. سوخ سنبل در خاک باغچه در عمق ۱۰ سانتی متر و در گلدان طوری که نوک سوخ از خاک بیرون باشد کشت می شود. مخلوط خاکی مناسب آن مشابه لاله بوده و باید سبک باشد. اگر در تاریخ کاشت سوخ ها تأخیری افتد و مجبور به نگهداری سوخ سنبل شویم،  باید آنها را در دمایی برابر 10 درجه انبار کنیم تا از پوسیدگی آنها جلوگیری شود. برای تزیینات بهاره، در هوای آزاد، سوخ ها را در پاییز در محل اصلی و به فواصل 20-15 سانتی متر از همدیگر در گودال هایی به عمق 10 سانتی متر می کارند. در زمستان به وسیله پوشاندن با انواع خاکپوش آنها را از سرما محافظت می کنند. این سوخ ها در اوایل بهار پس از اتمام یخبندان بهاره، گل خواهند داد. برای تهیه سنبل در گلدان، سوخ هایی که نوک آنها تازه نمایان شده، در گلدان و در خاکی سبک و قوی به طوری که نوک سوخ ها چند سانتی متر از خاک بیرون باشد می کارند. سپس گلدان ها را حداقل 6 هفته در محل تاریک و خنک (نباید از 7 درجه سانتی گراد بیشتر باشد) قرار می دهند تا سوخ ها در داخل گلدان ها به خوبی ریشه تولید کنند. پس از اینکه ریشه ها رشد کرده و طول شاخساره حدود 5/2 سانتی متر شد، نور و دما را به تدریج افزایش می دهند تا گل ظاهر شود.

در کرج سوخ های سنبل را نیز مانند سوخ های لاله در اواخر آبان و اوایل آذر ماه در گلدان کاشته آنها را در زیر خاک در محیط آزاد قرار می دهند. در اوایل اسفند ماه آنها را از زیر خاک خارج کرده، در اتاقی سرد ( ۱۰-۱۵ درجه سانتی گراد) قرار می دهند و به تدریج به گلخانه های سرد منتقل می کنند. در این گلخانه ها در نتیجه آفتاب گرم اواخر زمستان و اوایل بهار، گل سنبل در ظرف چند روز و حداکثر ۲ هفته تکامل می یابد. پیش از اینکه گل ها باز شوند، دوباره به اتاق های سرد منتقل شده و از آنجا به فروش می رسند.

سنبل را در آب نیز می کارند. بدین صورت که سوخ های درشت سنبل را در یک بطری شیشه ای که محتوای آب و گاهی مواد غذایی است طوری قرار می دهند که فقط ته سوخ در آب قرار گیرد. به بیان دیگر در این ظرف آب نباید تا حدی باشد که خود سوخ در آب قرار گیرد، چون باعث پوسیدگی آن می شود. برای این کار می توان از توری سیمی استفاده کرد. پس از قرار دادن سوخ در سر بطری، آن را به مدت یک ماه در محل تاریک و خنک قرار می دهند و یا اینکه به وسیله کلاه های کاغذی که به صورت وارونه قرار می گیرد، آن را تاریکی می دهند تا در مرحله رشد ریشه ها، شاخه گلدهنده بیرون نیاید.

بهتر این است جهت فساد آب بطری، چند قطعه ذغال چوب در بطری قرار گیرد و فقط هر ۱۰ روز یکبار آب بطری را به ملایمت به طوری که صدمه ای به سوخ و ریشه های جوان آن وارد نشود، عوض نمود. پس از آنکه ریشه ها ظاهر شده و طویل گردیدند، دما را افزایش می دهند تا برگ ها رشد و پس از آن کم کم گیاه به نور و روشنایی عادت داده می شود تا گل تولید کند. در مورد عادت دادن به نور باید کمال دقت به عمل آید که این عمل تدریجی باشد. در غیر این صورت گیاه به کلی از بین رفته و گلی نخواهد داد. یادآوری می شود، سنبل هایی که به روش آخر یعنی در آب کشت شده باشند، سوخ آنها در سال بعد قابل استفاده نخواهد بود.

سنبل به وسیله بذر نیز افزایش میابد ولی این کار آسان نبوده و فقط جهت کارهای به نژادی به کار می رود و ۵-۴ سال طول می کشد تا گل بدهد. برخی از سنبل ها نیز سوخیزه تولید می کنند که می توان از آن در افزایش استفاده کرد.

ناهنجاری های فیزیولوژیکی

متداولترین ناهنجاری های فیزیولوژیکی که هنگام پیش رسی سنبل ایجاد می شود واژگونی گل آذین است که در آن ساقه گل از صفحه پایه ای جدا می شود. علت آن به طور معمول، مکانیکی یا فیزیولوژیکی است. برخی از عواملی که در آن دخالت دارند، عبارتند از:

۱)   استفاده از سوخ های خیلی کوچک برای پیش رسی زود هنگام .

۲)   پیش رسی خیلی زود رقم.

۳)   کاربرد تعداد هفته های سرمای نامناسب.

۴)   یخ زدن سوخ های ریشه دار شده.

۵)   افزایش سریع دما، مانند زمانی که سوخ ها به گلخانه منتقل می شوند.

۶)   محیط کشت بیش از حد مرطوب یا خشک

۷)   برخی رقم ها استعداد زیادی برای Spitting دارند.

با فراهم کردن دمای مناسب در مرحله ریشه دهی و نیز پاشیدن اتفن می توان این عارضه را کنترل کرد. عقیمی بالاترین گلچه ها استرا-نیلز نامیده می شود. به احتمال، این اختلال مربوط به حمل خیلی زود سوخ ها در دماهای کمتر از حد بهینه و یا حمل سوخ ها در شرایط تهویه خیلی بد می باشد.

نگهداری سوخ: سوخ های سنبل نیمه مقاوم هستند. کشت خوب آنها باعث می شود که دمای هوا تا حدود ۲۰- درجه را تحمل کنند. در آب و هوای مساعد می توان سوخ سنبل را در زمین نگه داشت ولی در زمستان باید سوخ به وسیله کاه و یا سایر خاکپوش ها پوشانده شود. از کارهای لازم این است که پیش از گرم شدن هوا نسبت به جمع آوری مواد پوشاننده اقدام کرد وگرنه سوخ آسیب می بیند. آزمایش های مختلف نشان داده است که پس از زرد و خشک شدن قسمت های هوایی، اگر سوخ از خاک خارج شود و در فصل بعد دوباره کاشته شود در افزایش کیفیت گل بیشترین اثر را دارد. سوخ سنبل اگر خوب مراقبت شود ممکن است به مدت ۷-۶ سال مورد استفاده قرار گیرد. البته عمر سوخی که در گلدان کشت می شود به علت محدودیت، کمتر از عمر سوخ در زمین است. سوخ های برداشت شده را باید در انبار خشک و تهویه شده با دمای ۲۰-۱۷ درجه نگهداری کرد.

عملیات پس از گلخانه و فروش

سنبل های گلدانی زمانی به فروش می رسد که رنگ گلچه های بالایی مشخص شود، که در این حالت پس از ۴-۲ روز تمام گل ها باز می شوند. می توان آنها را در دمای ۲-۰ درجه به مدت ۴ هفته نگهداری کرد. اگر به عنوان گل بریدنی به کار می رود باید زمانی که پایینترین گلچه ها شروع به باز شدن می کنند، چیده شوند و صفحه پایه ای باید به آن متصل باشد و نباید ساقه قطع شود. گل ها را می توان در دمای ۲-۰ درجه انبار کرد. عمر گلجایی آن ۸-۶ روز است. در زمان انتقال گلدان ها، دو قیم باریک در دو طرف سوخ قرار داده و خوشه گل را به قیم ها می بندند تا از شکستن آن جلوگیری شود.

سنبل