معرفی گل زنبق

+۱۲۴

-۱۳

    زنبق ها گیاهانی چند ساله اند که حدود 300 گونه داشته و در نیمکره شمالی پراکنده اند. گل زنبق دارای 6 گلپوش است که 3 قطعه داخلی (گلبرگ ها ) به صورت ایستاده قرار داشته و به نام درفش و 3 تای پایینی (کاسبرگ ها ) آویزان و به نام آویز خوانده می شود. پرچم ها که تعداد آنها 3 عدد است به سطح زیرین سه اندام جنسی ماده، موسوم به کلاله های پتالوئید (گلبرگ مانند )، چسبیده اند. خامه مادگی نیز به سه شاخه پهن رنگین تقسیم شده که هر شاخه آن بر روی یک پرچم خمیده است و بنابر این پرچم و مادگی به هم نزدیک هستند. از نظر اندام زیر زمینی 2 دسته زنبق ریزوم دار و سوخ دار وجود دارد. عمده زنبق ها ریزوم دار و تعداد اندکی از آنها سوخ دار هستند. زنبق های سوخ دار به صورت تجاری و برای استفاده به عنوان گل بریدنی تولید می شوند و انواع ریزوم دار بیشتر در باغ ها استفاده می شود.

الف- رنبق های ریزوم دار: این دسته شامل موارد زیر هستند:

الف-۱- زنبق های ریش دار (Bearded  یا Pogon Iris):

زنبق ریش دار

ویژگی این زنبق ها این است که دارای خط برجسته ای به صورت کرک در وسط آویز ها می باشند. مهمترین گونه این دسته، زنبق آلمانی (I. germanica) است. این گونه به سرما و خشکی مقاوم است. برگ های آن خنجری شکل و در نقاط گرم به صورت همیشه سبز دیده می شود. ارتفاع آن به 20 تا 50 سانتی متر میرسد. رنگ گل بنفش، زرد، قرمز و صورتی است. از ارقام پابلند، گاهی به عنوان گل بریدنی استفاده می شود. گلدهی در اواسط بهار و اوایل تابستان بوده و ممکن است دوبار در سال یعنی در بهار و پاییز گل بدهد. نیاز به مناطق آفتابی، خاک سبک و زه کشی کافی دارد. پس از گلدهی با ریزوم افزایش می یابد.

از دیگر گونه های زنبق ریش دار می توان I. pumila و I. Susiana ( زنبق شوش) را نام برد که در بهار گل می دهند. زنبق شوش دارای گل سیاه و دیگر رنگ های حزن انگیز است که به این دلیل گاهی به آن زنبق عزا نیز می گویند. در واقع دارای گلبرگ های خاکستری با رگه های ارغوانی تیره، لکه های سیاه و ریش های ارغوانی است. I. pumila  بسیار کوتاه است و گاهی به آن زنبق پاکوتاه می گویند.

الف- ۲- زنبق بی ریش  Apogon یا (Beardless):

زنبق بی ریش

در این نوع زنبق ها سطح آویز ها صاف و بدون کرک است. برگ ها نازک و باریک و شبیه برگ گندمیان است. ارتفاع از ۳۰ تا ۱۲۰ سانتی متر متغیر است. از گونه های مهم آن زنبق سیبری (I. sibirica) است.

الف-۳- زنبق تاج دار (Crested Iris)

زنبق تاجدار

از ویژگی های این نوع زنبق این است که در وسط آویز ها، در جایی که زنبق های ریش دار، دارای ریش هستند، این ها مزین به یک تاج بوده و رنگی متفاوت با رنگ زمینه گلبرگ دارند. این گروه بومی مناطق نیمه گرمسیری هستند ولی برخی از گونه های آن به سرما مقاومند. از گونه های معروف این گروه می توان I. japonica ( زنبق ژاپنی ) و I. cristata را نام برد. این ۲ گونه سرما را تحمل می کنند. زنبق ژاپنی در فصل تابستان گل می دهد و در مناطق خشک رشد خوبی دارد. ارتفاع آن حدود ۶۰ سانتی متر، گل ها درشت و بنفش رنگ با حواشی بریده و تاج کاسبرگ، نارنجی است.

I. cristata  کوتاه قد بوده و بلندی بوته آن ۸-۷ سانتی متر است. گل های آن آبی رنگ و روی آویز های آن تاجی به رنگ زرد یا نارنجی دیده می شود.

 ب- زنبق های سوخ دار

زنبق های سوخ دار به ۳ گروه  Juno ،Reticulata  و Xiphium تقسیم می شوند. در گروه Reticulata گونه ها همگی پاکوتاه هستند. گونه های گروه Juno دارای ریشه های گوشتی دایمی بوده که حذف آنها باعث مرگ گیاه می شود این دسته به سرما مقاوم نیستند بنابر این در صنعت گلکاری اهمیت چندانی ندارند. بیشتر زنبق هایی که در گلکاری از آن ها استفاده می شود، از گروه  Xiphium هستند.

در گلکاری، زنبق های سوخ دار به سه گروه زنبق های هلندی، لنگلیسی و اسپانیایی تقسیم می شوند. از این ها به مقدار زادی جهت گل بریدنی و تزیین باغچه استفاده می شود. برخی از آنها دورگه و برخی از گونه های قدیمی به دست آمده اند. زنبق های سوخ دار، گیاهانی دایمی با سوخ کشیده هستند که سوخ اولیه ( سوخ مادری) آنها در عوض یک فصل کاشت از بین می زوند ولی در طول فصل یک سوخک درشت در کنار خود تولید می کنند که این سوخ تولید گل در سال آینده را تامین خواهد کرد.

ب-۱- زنبق انگلیسی (I. xiphioides یا I. latifolia)

زنبق انگلیسی

برگ های نازک و پیچ خورده دارد. گل ها به رنگ بنفش، ارغوانی و سفیدو گاهی دورنگ هستند.گیاه در اواخر بهار و اوایل تابستان گل می دهد. این زنبق را در زمینی غنی از مواد آلی می کارند و در دوران فعالیت نیاز به رطوبت زیادی دارد.

ب-۲- زنبق اسپانیایی (I. xiphium)

زنبق اسپانیایی

    منشأ آن اسپانیا و پرتقال است. گل ها بسیار متنوع بوده، به رنگ آبی یا بنفش و به ندرت سفید یا زرد دیده می شود و روی هر یک از آویزهای آن لکه ای زردفام به چشم می خورد. تنها تفاوت آن با I. xiphioides شکل عجیب آویزهای آن است. تنوع رنگ های I. xiphioides بیشتر و شکل کلی آن به نسبت یکسان است. در بهار، 2 هفته زودتر از گونه قبلی گل می دهد. مکان های آفتابی تا نیمه سایه و خاک سبک با زه کشی خوب نیاز دارد. سوخ ها را پس از گلدهی از خاک درآورده و در محل مناسب نگهداری می کنند.

ب-۳- زنبق هلندی (I. hollandica)

زنبق هلندی

این زنبق حاصل تلاقی بین I. xiphium ، I. tingitana و I. lusitanica است. از نظر رنگ بسیار متنوع بوده و هر روزه رنگ های جدیدی از آن به بازار عرضه می شود. به طور معمول این نوع زنبق را پیش رس کرده و از گل بریده خارج از فصل آن استفتده می شود.

از دیگر زنبق های سوخ دار می توان I. reticulate و I. danfordia را نام برد. که از انواع پاکوتاه زنبق هستند و به دلیل جهت تزیین آپارتمان استفاده می شوند. این دو در اسفندماه به گل می روند. سوخ این دو را در پاییز در گلدان کشت می کنند.

نیازها: زنبق به آفتاب مستیم نیاز دارد. خاک مناسب آن خاکی لومی با زه کشی کافی است. زنبق های بی ریش خاک های مرطوب کمی اسیدی را می پسندند ولی زنبق های ریش دار و تاج دار خاک آهکی را می پسندند. گیاه زنبق به سرما مقاوم است و در زمستان سطح محل کاشت آن به خاکپوش نیاز دارد.

زنبق های ریزوم دار نیاز زیادی به رطوبت داشته، به سرما و سایه مقاومند. بنابراینبرای تزیین حاشیه های سایه گیر هم استفاده می شوند. زنبق های سوخ دار رطوبت زیادی احتیاج دارند و PH خاک آنها باید 6 تا 8  باشد.

حذف علف های هرز برای تولید گل با کیفیت بالا موثر است. همچنین حذف گل ها یا شاخه های گلدهنده پژمرده در زمانی که نیاز به بذرگیری نیست، از کارهای ضروری است. در پاییز اندام هوایی گیاه از ۱۵ تا ۲۰ سانتی متر بالای سطح خاک قطع می شود.

افزایش: افزایش زنبق ها عموماً از طریق تقسیم بوته پس از پایان گلدهی صورت می گیرد.همچنین با کشت بذر زنبق می توان پس از ۳ سال گل های زنبق را مشاهده نمود. روش افزایش هر یک از زنبق های ریزوم دار و سوخدار بیشتر توضیح داده می شوند.

الف- افزایش زنبق های ریزوم دار

بوته های بزرگ چندساله را در اواخر تابستان و اوایل پاییز پس از زرد شدن برگ ها از زمین درآورده، ریزوم ها را تقسیم کرده و هر قسمت را جداگانه در محل اصلی می کارند. اگر بخواهیم همان سال گیاه گل بدهد ریزوم ها را به قطعات بزرگ و اگر مایل باشیم ریزوم ها را بیشتر زیاد کنیم به قطعات کوچکتر تقسیم می نماییم، ولی هر قطعه ریزوم باید حداقل دارای یک نقطه رشد باشد. ریزوم ها را در عمق ۵ سانتی متری خاک می کارند. در مناطقی که هوای سرد و زمستان طولانی دارند ممکن است ریزوم ها از بین بروند.

تقسیم ریزوم

تقسیم ریزوم

بذر زنبق

ب- افزایش زنبق های سوخ دار

در زنبق های سوخ دار، سوخک ها را در پاییز از سوخ مادری جداکرده و می کارند که در سال دوم و یا سال گل می دهند.

نگهداری اندام زیرزمینی: سوخ زنبق پس از پژمرده شدن برگ ها برداشت شده، پس از خشک کردن، تمیز کردن و درجه بندی آنها را در شرایط خشک با تهویه مناسب در دمای ۲۵-۱۷ بسته به گونه باید نگهداری کرد. سوخ های کوچک را دوباره در پاییز می کارند و سوخ های کوچکتر از ۴ سانتی متر را دور می ریزند و سوخ های مناسب گلدهی را انبار می کنند. اگر بخواهیم سوخ ها را جهت گلدهی در سال بعد استفاده کنیم، یک دوره دمای بیش از ۲۰ برای گل انگیزی در مرحله ذخیره کردن مناسب است. جهت تمایزیابی قطعات  گل درمرحله بعد، باید به دمای پایین تر (15-9)  منتقل شود. برای انبار کردن سوخ به مدت طولانی، باید آن در دمای 30-25 نگهداری کنیم که در این شرایط تمایزیابی گل اتفاق نمی افتد و توانایی گلدهی باقی می ماند. ریزوم زنبق باید در داخل پیت با دمای 5-0 نگهداری شده و از خشک شدن آن جلوگیری کرد.

برداشت گل: گل های زنبق را زمانی که غنچه ها شروع به تغییر رنگ می کنند، برداشت می کنند که پس از چند روز در داخل آب به طور کامل شکفته می شوند.

پیاز زنبق سوخ دار

زنبق پیازی