معرفی سیکلامن

+۶۰

-۱۰

دارای ۱۵ گونه است که در اروپای مرکزی، مدیترانه و ایران پراکنده اند. گونه اصلی C. persicum، به طور طبیعی در نواحی غرب مدیترانه وجود دارد. گیاهی علفی دائمی از تیره پامچال سانان است که بخش پایینی ساقه (هیپوکوتیل) آن در نزدیک سطح خاک قطور شده و ژوخه ای می شود. برگ ها به طور مستیم از این ژ.خه منشأ می گیرند. ژوخه در ابتدا تخم مرغی شکل بوده و سپس پهن و گرد می شود. برگ های آن کروی و قلبی شکل است و به رنگ سبز تیره دیده می شود. در برخی از آنها روی برگ لکه های نقره ای رنگ بسیار زیبا دیده می شود. دمبرگ ها بلند و به رنگ سبز مایل به قرمز و در بعضی واریته ها به طور قرمز است.سیکلامن تک لپه ای کاذب است چون تنها یک لپه در رویان آن توسعه یافته است. گل ها معطر و به رنگ صورتی، قرمز، خرمایی، ارغوانی و سفید است. انواع دورنگ و پرپر آن نیز وجود دارد. گل ها دارای ۵ گلبرگ بوده که به شدت به سمت عقب برگشته اند.گلبرگ ها ممکن است دارای لبه های صاف یا چین دار باشند و با همدیگر تشکیل یک لوله کوتاه را می دهند. تمام قسمت های گیاه سمی بوده و در صورتی که خورده شود ناراحتی شدید را به همراه دارد.

سیکلامن یک محصول هم گلخانه ای است که در فصل زمستان به بازار عرضه می شود. نظر به اینکه در این فصل گیاهان کمتری گل می دهند، از نظر اقتصادی اهمیت می یابد. گهداری این گیاه در منازل به نسبت مشکل است و به مراقبت زیادی نیاز دارد. با این وجود بازار خوبی در زمستان دارد. انواعی از آن که دارای دمگل طویل هستند به عنوان گل بریدنی استفاده می شود که دمگل باید از بیخ کنده شود و در این حالت تا ۱۴ روز در اب دوام می آورد.

گلدهی:یک محصول زمستانه است و اگر بذرها در اواخر تابستان کشت شوند، در اواخر پاییز و اوایل دی ماه سال آینده گل خواهند داد و یا هر زمانی از اواخر تابستان، کاشت بذر انجام شود، به تقریب ۱۶-۱۴ ماه بعد به گل خواهد نشست. البته روش های نوین، برنامه تولید را در ظرف ۸ ماه به پایان می رساند. تا مرحله ۱۰ تا۱۳ برگی رشد رویشی دارد و از آن پس بخش های زایشی در محور برگ های قدیمی ظاهر می شوند. اولین مراحل رشد و نمو گیاه کند است و در حقیقت تا باز شدن ۳۵ برگ، گل کامل نمی شود. البته این تعداد برحسب رقم، اندازه گلدان و وضعیت خود گیاه می تواند متفاوت باشد. گاهی مراحل رشد سیکلامن تجاری را به سه مرحله تقسیم می کنند. در مرحله اولفقط رشد رویشی و هم رشد زایشی وجود دارد. مرحله سوم زمانی آغاز می شود که نقطه رشد شروع به ریزش کرده و جوانه های نابجا در سطح ژوخه ممکن است مشاهده شود. سیکلامن به طول روز بی تفاوت است ولی افزایش شدت نور در زمستان باعث تسریع گلدهی می شود.

از جیبرلیک اسید می توان برای سرعت بخسیدن به گلدهی استفاده کرد. برای این کار باید جیبرلیک اسید به طور مستقیم روی غنچه های گل، زمانی که طول آنها به ۴/۰ تا ۶/۰ سانتی متر رسید و گیاه دارای ۱۰ تا ۱۲ برگ است افشانش شود. جیبرلیک اسید روی گل انگیزی اثری ندارد و تنها باعث تحریک باز شدن گل ها به صورت همزمان می شود.

نیاز ها

دما: به طور کلی، سیکلامن به هوای خنک و مرطوب نیاز دارد. در تابستان، گلدان های سیکلامن در یک گلخانه کاملاً سایه و با فاصله از یکدیگر نگهداری می شوند به طوری که برگ گیاهان با هم در تماس نباشند. سیکلامن از قدیم به عنوان یک محصول دمای خنک با دمای شبانه۱۰ پرورش می یافت که در این حالت به ۱۵-۱۳ ماه زمان جهت تولید نیاز داشت. امروزه سیکلامن با روش های جدید، طی ۷ تا ۹ ماه پرورش داده می شود. در دمای ۲۰، تندش بذر تا مرحله انتقال نشاء ۴ ماه طول می کشد. پس از انتقال نشاء دما را به ۱۸-۱۷ کاهش می دهند. وقتی طول جوانه های گل به ۶-۳ میلی متر رسید دما به ۱۷-۱۶ کاهش می یابد. دمای بهینه هوا جهت زودرسی و تولید گیاه پاکوتاه، ۱۶ است. دما نباید از ۲۵ بیشتر شود.سیکلامن به سرما حساس است اما دارای انواع مقاوم به سرما نیز می باشد. پیش از مهر ماه (اواخر تابستان) گل های زودرس، به منظور رشد و نمو بهتر بوته باید حذف شود.

نور:از فروردین تا مهر ماه با ایجاد سایه از شدت نور کاسته شود وپس از آن نیز در معرض  نور شدید قرار نگیرد.در واقع از فروردین تا مهر ماه باید با ایجاد سایه از شدت نور کاسته شود و در بقیه سال نیز شدت نور نباید خیلی بالا باشد. مقدار نور مطلوب برای آن ۳/۴ کیلو لوکس است

کود:به طور کلی سیکلامن به دما و کوددهی بسیار حساس است و دماهای بالا و کوددهی زیاد باعث ایجاد گیاه با برگ های کلمی شکل و عدم گلدهی می شود. دماهای پایین و کوددهی کم باعث ایجاد گیاهان کوچک با برگ های نمو نیافته و طویل شدن دمگل ها می شود. .

آبیاری: آبیاری متوالی مفید است اما ایستادن آب در پای طوقه به ویژه در شب باعث پوسیدگی می شود. نباید از آب های دارای آهک استفاده شود، چون باعث ایجاد لکه های سفید شده که این لکه ها برگ ها را زخمی و خراب می کند. خاک آن باید بسیار سبک باشد تا از پوسیدگی ژوخه جلوگیری شود. PH  بین ۵ تا ۶ برای آن مناسب است.

žتهویه هوا:تهویه هوا برای گیاه ضروری است چون از هوای خفه بیزاراست .به همین دلیل در گلخانه ها ی تولیدی معمولا زیر گلدان سیکلمن گلدان خالی به صورت معکوس به عنوان پایه قرار می دهند تا گیاه در ارتفاع بیشتری قرار گیرد .

خاک :مخلوطی از خاک برگ و ماسه ،ترکیب ۲تا۳قسمت خاک معمولی و خاک برگ همراه با ۱قسمت ماسه و۱قسمت کود حیوانی پوسیده .امروزه از ترکیب پیت موس +کوکوپیت +پرلیت استفاده می شود ،باید بسیار سبک باشد واز تهویه خوبی برخوردار باشد تا از پوسیدگی ژوخه جلوگیری شود .

تکثیر: افزایش این گیاه با کشت بذر در اواخر مرداد و شهریور است. همچنین با تقسیم بخش ژوخه ای قابل افزایش است. درصد تندش بذرها کم است و از بذرهای تازه باید استفاده کرد (بذرها پس از برداشت باید تا یک سال مصرف شود و می توان آنرا در ظروف سربسته در دمای ۳ تا دو سال نگهداری کرد.) بذر ها در یک ترکیب خاکی از ماسه، پیت، خاکبرگ پوسیده و خاک معمولی به نسبت مساوی کشت می شود. بذرهای سیکلامن سیاه رنگ و به نسبت درشت است و به فاصله ۲-۱ سانتی متر از هم کشت می شوند.

در دمای ۲۰-۱۸ و رطوبت نسبی  ۱۰۰ درصد و در تاریکی، بذرها پس از ۳ تا ۴ هفته می تندند. خیساندن برگ ها در آب دست کم به مدت ۱۰ ساعت، در تسریع تندش مفید است. سپس نشاء ها به محیط روشن منتقل شده و رطوبت محیط به ۷۰ درصد کاهش می یابدو پس از اینکه نشاء ها ۲ تا ۳ برگی شدند جعبه های چوبی و یا گلدان های بزرگ منتقل می شوند. در این مرحله رشد، تراکم زیاد باعث علفی شدن بوته های کوچک می شود که در این صورت دمبرگ ها کشیده و شکننده می شوند. همچنین در این مرحله از رشد، به چندین بار تغذیه با کود کامل احتباج دارد که باعث می شود رشد افزایش یافته و از ابتدا قابلیت جابجا شدن گلدان های استکانی را کسب کنند. به تدریج همزمان با رشد، به گلدان های بزرگ و بزرگتر منتقل می شوند.

در اواخر بهار، نشاءها را به گلدان ها انتقال می دهند. در اواخر آبان ماه آنها را به گلخانه ای که دمای آن از ۱۶ بالاتر نرود انتقال می دهند تا به گل بنشیند.

در کشت و پرورش سیکلامن باید توجه داشت که برآمدگی طوقه (هیپوکوتیل) بالاتر از سطح خاک قرار گیرد چون کشت عمیق آن باعث پوسیدگی طوقه می شود. خاک گلدان مخلوطی از ۲ تا ۳ قسمت خاک معمولی، یک قسمت ماسه و یک قسمت کود دامی پوسیده است. به جای کود پوسیده می توان از یک کود کامل شیمیایی در تمام طول سال استفاده کرد. قرار دادن گلدان های سیکلامن در کنار هم باعث بروز بیماری ها و پوسیدگی طوقه می شود.

دیاگرام های زیر برنامه زمان بندی کاشت تا گلدهی را در شرایط مختلف نشان می دهد:

بهار سال بعد ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ اواخر بهار ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ مرداد

سیستم تولید جدید به صورت دیاگرام زیر است:

                  ۱۷-۱۶                                      ۱۸-۱۷                                                 ۲۰

در ماه های زمستان، میزان مصرف کود کاهش می یابد ولی در زمان گلدهی نباید گیاه از نظر مواد غذایی در تنگنا باشد و محلول پاشی دقیق کودی برای جلوگیری از توقف رشد برگ ها و ساقه ها ادامه می یابد.

سیکلامن را پس از یک دوره خفتگی (شرایط گرم و خشک) که پس از سپری شدن دوره گل اعمال می شود، می توان برای سال دوم نگهداری کرد. اما در سال دوم از مرغوبیت آن کاسته می شود. بنابراین از نظر اقتصادی نگهداری آن بیش از یک دوره مقرون به صرفه نیست.

در افزایش با قطع ژوخه و تقسیم آنها، هر قسمت باید یک یا دو برگ داشته باشد و سپس قلمه ها در ماسه کشت شود. اگر این عمل در دی ماه انجام شود، طول مدت نگهداری از زمان کاشت تا گلدهی از ۱۶ ماه به ۱۲ ماه کاهش می یابد.

گونه های مهم

مهمترین گونه تحت کشت، نگونسار ایرانی (C. persium) است. برگ های آن مرمری شکل و دارای لکه های نقره ای بوده، مناسب کاشت در گلدان است. از نظر اندازه گل، دارای رقم های با گل های ریز، متوسط و درشت است. در تابستان وارد خفتگی می شود و تمام برگ های خود را از دست می دهد و فقط ریشه ها باقی می مانند.

سیکلامن

ناهنجاری های فیزیولوژیک

۱–    ریزش برگ : نشانه کم آبی یا خشک بودن محیط گیاه است که باید برطرف شود.

۲–   پوسیدگی طوقه : این ناهنجاری در روزهای سرد که مقداری رطوبت در طوقه باقی می ماند اتفاق می افتد.

۳–   ریزش جوانه گل : ناشی از دمای بالا، نور کم، آب کم و کود بیش از حد است.

۴–   تأخیر در گلدهی : ناشی از دمای بالا یا پایین، نور ناکافی، تغییرات مواد غذایی، بزرگی گلدان و اشتباه در انتخاب رقم است.

۵–   گل های کوچک : ناشی از دمای بالا، کود زیاد و یا نوع رقم است.

۶–   پژمردگی و نرمی گیاه : ناشی از خشکی، مقادیر زیاد نمک در خاک، دماهای بسیار بالا، نور کم و یا بیماری است.

۷–   رنگ پریدگی و زردی برگ ها: ناشی از کمبود مواد غذایی، PHبالا، شدت زیاد نور، خشکی خاک و یا بیماری است.

۸–   طویل شدن دمبرگ ها : ناشی از نور ناکافی است.

آفات و بیماری ها

۱-   کنه سیکلامن : باعث پیچیدگی برگ ها وگل ها می شود.

۲-   تریپس : لکه هایی در سطح زیرین برگ ها ایجاد می کند.

۳-   نماتد ریشه : باعث ایجاد گال های کوچکی در ریشه می شود که به این محصول صدمه می زند. گیاهان مبتلا باید حذف و خاک و گلدان ها باید گندزدایی شوند.

۴-   قهوه ای شدن ژوخه : بیماری ویژه سیکلامن است که درنتیجه آن لکه های قهوه ای و قرمز- قهوه ای روی زیرلپه ظاهر می شوند و در اثر آن رشد قسمتی از برگ ها متوقف شده، سطح برگ ها در دو طبقه قرار می گیرند. پس از آلودگی کنترل و درمان آن مشکل است. بنابر این پیش از بروز آن باید خاک و گلدان گندزدایی شوند.