درخت سیب

+۲۸

-۱۰

سیب

    سیب از تیره گلسرخیان و از تیره پوموایده می باشد. این گیاه از درختان میوه مناطق معتدل سرد بشمار می آید و می تواند سرمای 35- الی 40- درجه سانتی گراد را تحمل کند. نیاز سرمایی جوانه‌های سیب در حدود 1600-1000 ساعت زیر 7 درجه‌ سانتی‌گراد بوده و در مناطقی که دارای زمستان های گرم می باشند، خوب به عمل نمی آید. در مناطقی که پرورش سیب معمول است، بویژه در دو ماه آخر رسیدن میوه، شب های خنک برای این درخت مناسب بوده و در غیر این صورت در میوه ها طعم و مزه مطلوب حاصل نشده، میوه‌ها از رنگ کدر و بافت سست برخوردار می‌شوند و در ضمن قدرت انباری آنها کاهش می‌یابد. اکثر ارقام سیب خود نابارور بوده و نیاز به ارقام گرده‌زا یا گرده‌دهنده دارند. از ارقام بومی سیب می توان سیب های گلاب اصفهان، مشهد و شفیع‌آباد، سیب زنوز مرند، سیب طالقانی اصفهان و سیب شیخ احمد تبریز را نام برد. از ارقام خارجی که در ایران پرورش داده می‌شوند می‌توان به سیب لبنانی زرد، سیب لبنانی قرمز، مک‌اینتاش، جوناتان، استای‌من، رم‌بیوتی، نورسرن‌اسپی، وین‌ساپ اشاره نمود. رقم گلدن‌اسموتی مقاوم به زنگار و رقم یوسکوپ از ارقام تریپلوئید سیب بشمار می‌آیند.

    جوانه‌های سیب شامل جوانه‌های رویشی یا ساده که تولید شاخه می‌کنند و جوانه‌های بارور آن از نوع جوانه‌های زایشی مخلوط است و هنگام بیدار شدن پنج عدد گل و در حدود 8-7 عدد برگ حاصل می کنند. تمایزیابی گل برای محصول سال آتی در خرداد و تیر ماه صورت می‌گیرد. گل‌های سیب روی گل‌‌آذین کرزن که از نوع گل‌آذین‌های رشد محدود است، تشکیل می‌شوند. سیب به طور کلی دارای چهار نوع شاخه است که شامل نرک، لامبورد، برندی و سیخک می‌باشد. نرک‌ها شاخه‌های رویشی هستند که در قسمت بالای تاج درخت حاصل می‌شوند و همه ساله این شاخه‌ها از ارتفاع 40-30 سانتی‌متر هرس می‌شوند. لامبورد شاخه بارور می باشد و در نوک آن جوانه زایشی تشکیل می شود و طول این شاخه ها معمولاً 12-10 سانتی‌متر می‌باشد. برندی‌ نیز از شاخه‌های زایشی بوده و طول آن در حدود 20-15 سانتی‌متر می‌باشد. اگر در نوک برندی جوانه زایشی باشد آن را برندی تاج‌دار و اگر جوانه رویشی باشد آن را برندی ساده می‌نامند. سیخک‌ها شاخه‌های‌ کوتاهی هستند که طول آنها معمولاً بین 7-3 سانتی‌متر بوده و در سال دوم شروع به تولید جوانه‌های زایشی در نوک شاخه می‌کنند. قسمت اعظم محصول سیب روی سیخک‌ها تولید می‌شود، امروزه در کشت متراکم باغات سیب از ارقام سیخک‌زا که سیخک فراوان تولید می‌کنند، استفاده به عمل می‌آید.

    هرس تابستانه در درختان پاکوتاه سیب، موجب تحریک رشد سیخک‌ها بر روی شاخساره‌های سال جاری می‌گردد. تربیت درختان سیب در ارقامی که شاخه‌های افقی دارند به شکل جامی می‌باشد. در ارقام پاکوتاه از روش داربستی استفاده می‌شود. بعد از تربیت نهال‌های سیب میزان هرس به حداقل می‌رسد و در دوره باروری درختان، هرس سبک انجام می‌گیرد. زیرا اکثر جوانه‌های بارور درختان سیب روی شاخه‌های کوتاه که سیخک نام دارند، قرار می‌گیرند. هرس سبک و منظم که همه ساله انجام می‌گیرد از سال‌آوری درختان سیب جلوگیری می‌کند. در سال‌های پر‌محصول، استفاده از مواد تنک‌کننده از قبیل سوین، دی‌نیترو‌ارتوکرسیلیت که به الگاتول نیز معروف است و نفتالین استیک اسید استفاده می‌شود.

    سوین موجب عدم انتقال مواد غذایی از آوندهای مجاور به گل‌ها گردیده و سبب ریزش آنها می‌شود. سال‌آوری در درختان سیب ناشی از ویژگی‌های ژنتیکی بوده و در ضمن تدابیر غلط زراعی از جمله هرس شدید، کود‌دهی بی‌رویه و آبیاری نامنظم  این پدیده را تشدید می‌کند. در سال پرمحصول تولید اسید‌جیبرلیک بیش از حد توسط دانه‌های در حال رشد میوه موجب عدم تمایز گل‌های سال آینده می‌شود. در برخی از ارقام سیب تناوب میوه‌دهی (سال‌آوری) شدید می‌باشد در سال بعد مقدار آن کاهش می‌یابد. درختان جوان سیب معمولاً سال‌آوری نشان نمی‌دهند اما با افزایش سن درخت پدیده سال‌آوری در آنها ظاهر می‌شود. معمولاً در ارقامی از سیب که تناوب میوه‌دهی نشان می‌دهند بیش از 90 درصد از جوانه‌های انتهایی قادر به تشکیل گل می‌باشند اما در ارقامی که همه ساله محصول می‌دهند این نسبت به 20 درصد کاهش می‌یابد.

    در ضمن برخی از ارقام سیب که همه ساله محصول می دهند معمولاً قسمت اعظم گل‌ها روی شاخه‌ها تشکیل می‌شوند مثل رم‌بیوتی اما ارقامی که سال‌آوری نشان می‌دهند، قسمت بیشتر جوانه‌های گل روی سیخک تشکیل می‌شوند مثل رقم ویلشی. در ارقام پرسیخک از قبیل دلیشیز سال‌آوری در اثر عدم وجود محل کافی برای تشکیل جوانه گل در سال پرمحصول می باشد. در ارقامی که تناوب میوه‌دهی نشان می‌دهند در سال‌های پرمحصول میزان رشد شاخه‌ها کاهش می‌یابد اما در سال‌های کم‌محصول شاخه‌های جانبی نسبت به شاخه‌های اصلی رشد زیاد دارند.

در حدود ۹۵ درصد از گل‌های سیب توسط حشرات و بویژه بوسیله زنبور عسل گرده‌افشانی می‌شوند. زنبورهای عسل در دمای بالاتر از 21 درجه سانتی‌گراد و هوای صاف و آفتابی فعالیت زیادی دارند و روزانه 5000 گل را بازدیده نموده و در حدود 100 هزار دانه گرده جمع‌آوری و روی گل‌ها پخش می‌کنند. برای افزایش باروری سیب در هر هکتار 4-3 عدد کندو در نظر گرفته می‌شود. کندوها را 3-2 روز قبل از باز‌ شدن گل‌ها باید در باغ مستقر نمود. هر کندوی عسل بین 15 الی 20 هزار زنبور دارد. قبل از استقرار کندوها باید علف‌های هرز باغ نظیر قاصدک و دیگر گیاهان گلدار که زنبورها را جلب می‌کنند، از بین برد.

    البته وجود گرده بارور و رقم گرده‌دهنده (گرده‌زا) نیز یک امر ضروری می‌باشد. برای این منظور در باغات سیب از ارقام گرده‌دهنده که همزمان با رقم اصلی شکوفه می‌دهند، استفاده می‌شود. در کشور ما اکثراً ارقام سیب لبنانی زرد و سیب لبنانی قرمز کشت می‌شود. هر دو رقم فوق‌الذکر گرده‌ دهنده مناسب برای یکدیگر هستند. در ضمن برای ارقام سیب لبنانی زرد و سیب لبنانی قرمز می‌توان ارقام جواناتان و یا رم‌بیوتی را به عنوان گرده‌دهنده استفاده نمود. در درختان استاندارد سیب که پایه‌های آنها بذری است، چنانکه قبلاً نیز ذکر گردید، درختانی با تاج وسیع حاصل می‌شود و هرس سبک و منظم سالانه برای تنظیم باروری لازم می‌باشد. اما در کشت متراکم که از پایه‌های پاکوتاه استفاده بعمل مي‌آید، هرس شدید توصیه می‌شود.

    خاک‌های مناسب برای پرورش سیب، لومی‌شنی و یا شنی‌لومی که نفوذ‌پذیر و با زهکشی کامل باشند، مناسب است. باغات سیب به شرایط اقلیمی و نوع خاک هر 7 الی 10 روز یک بار آبیاری می‌شوند. برای ازدیاد سیب از پایه‌های بذری و یا پایه‌های غیرجنسی استفاده می‌شود. بویژه برای سیستم کشت متراکم از پایه‌های غیرجنسی پاکوتاه استفاده به عمل می‌آید. از پایه‌های پاکوتاه و غیرجنسی که برای کشت متراکم باغات سیب بکار می‌رود، می‌توان به ترتیب از پایه‌های پاکوتاه M_۲۷، M_۲۶، M_۹، B_۹، O_۳، نیمه پاکوتاه همچون MM_۱۰۶ و M_۷ استفاده کرد. فاصله کشت در باغات استاندارد سیب ۸-۶ متر بوده، حال آنکه در سیستم کشت متراکم گاهی اوقات ۳۵۰۰ درخت در هکتار کشت می‌شود.

 آفات سیب :

کرم سیب:حشره کامل شب پره ای است که با بالهای جلویی به شکل ذوزنقه و به رنگ خاکستری است روی بالهای جلویی سه نوار موج دار به رنگ قهوه ای دیده می شود.در انتهای بالهای جلویی یک لکه درشت قهوه ای رنگ وجود دارد که اطراف این لکه قهوه ای یک هاله طلایی دیده می شود.اطراف بالهای عقبی پر از ریشک می باشد. این آفت در همه جا حضور داردمیزبان اصلی درخت سیب ولی به گلابی هم حمله می کند.در مواردی درختان انار ،گردو،آلبالو،گبلاس و هلو هم مورد حمله قرار گرفته اند. 
هدف اصلی آفت تغذیه دانه سیب است و به همین خاطر پوست را سوراخ کرده و دالانهایی را به طرف دانه حفر می کند و در هنگام حفر تا حدودی از قسمتهای گوشتی تغذیه می کند و فضولات لاروی به بیرون ریخته می شوند و این میوه ها از درخت میریزند. البته لاروهای خارج شده مختصر تغذیه ای از برگها دارد و بعد از ۴۸ ساعت خود را به میوه می رساند. 

روشهای مبارزه با این آفات عبارتند از

:۱)شخم زدن۲)هرس کردن۳)از بین بردن علفهای هرز۴)جمع آوری میوه های آلوده۵)استفاده از سموم شیمیایی همانند سموم زولون(۵/۱ در هزار)،گزرانتیون (۲ در هزار)،دیازینون(۵/۱ درهزار) که زمان مبارزه با استفاده از اطلاعیه های بیش آگاهی صورت می گیرد. 

کرم سیب

لیسه سیب: حشره کامل شب پره ،بالهای جلویی دراز باریک،بر روی بالهای جلویی به طور متوسط 19-18 عدد خال سیاه وجود دارد .این آفت در اکثر مناطق سیب کاری وجود دارد.میزبان اصلی درخت سیب ،ولی به گلابی ،آلو،بادام،زردآلو،به،زالز الک و حتی بید حمله می کند.لاروها در کلیه قسمتهای برگ تغذیه می کنند و فقط رگبرگها باقی می گذارند و تارهایی را دوردرخت می تنند در صورت شدت ،درخت عاری از برگ می شود و چنین درختانی ضعیف شده،میوه ها ریخته و در صورت باقی ماندن بر روی درخت کوچک و غیر قابل استفاده می شوندو در صورت شدت حمله گاهی اوقات تغذی لاروها از میوه ها مشاهده می شود. 
سموم مورد استفاده علیه این آفت مالایتون(۲در هزار)،دیازینون(۱در هزار)زولون(۵/۱ در هزار)که زمان استفاده از این سموم پس از متورم شدن جوانه ها و قبل از باز شدن گلهاست. 

لیسه سیب

کرم سفید ریشه:سوسکی با رنگ سوسکی با رنگ قهوه ای و در سطح بالپوشها لکه های سفید متعددی جلب توجه می کند.این آفت در بیشتر استانها دیده شده و به گیاهان مختلف از جمله سیب ،به،زردآلو،آلو،حمله ور می شود.اغلب از ریشه ها تغذیه کرده و باعث خشک شدن گیاه می شود. 

روشهای مبارزه با این آفت عبارتند از :

۱)شخم عمیق۲)از بین بردن علفهای هرز۳)روش شیمیایی که در اینجا ۴ تا ۵ گرم پودر دمازینون را در هر متر مربع خاک می باشند که پس از پاشش آبیاری صورت می گیرد که معمولا این کار در اوائل بهار و اوائل تابستان صورت می گیرد. 

کرم سفید ریشه

سوسک شاخه بلند رزاسه:حشره به رنگ تیره ،شاخکها درازتر از طول بدن ،این آفت در بیشتر استانها دیده شده و به سیب،گلابی،به ،گیلاس،هلو،زردآلو،بادام حمله می کند.لاروهای این آفت با حرکت در داخل چوب سبب قطع شاخه های چند ساله و تنه های بسیار جوان می شوند.در این شاخه ها لاروسوراخی ایجاد کرده و فضولات خود را که به صورت خاک اره می باشد به بیرون می ریزد این آفت به درختانی بیشتر حمله می کند که جوان هستند.با توجه به اینکه آفت مزبور اغلب به درختان تشنه ،کم آب و ضعیف حمله می کند لذا با افزایش رطوبت خاک با آبیاری های منظم و نیز دادن کودهای حیوانی و شیمیایی مناسب می توان تا حدود زیادی درختان میزبان را حمله آن در امان نگه داشت.همچنین با قطع و شوزاندن شاخه های آلوده می توان جمعیت آفت را کاهش داد.برای سمپاشی این آفت اولین سمپاشی در اول تیرماه انجام و برای کسب نتیجه موفقیت آمیز دومین سمپاشی به فاصله ۱۵-۱۰ روز بعد تکرار می گردد برای سمپاشی بایستی از سموم نفوذی قوی نظیر گوزانتیون استفاده نمود. 

سوسک شاخه بلند رزاسه

سرخرطومی سیب:این آفت دارای خرطوم می باشد رنگ عمومی بدن قهوه ای و توسط موهای نرم و ریز به رنگ سفید مایل به زرد پوشیده شده است.میزبان اصلی سیب ولی روی گلابی هم دیده شده است.لارو با تغذیه از محتویات داخل گل آن را خالی کرده و در ناحیه تخمدان مستقر می شود این حشره قبل از تخمگذاری تا حدودی نیز از جوانه،برگ و گلهای کاملا بسته و حتی شاخه های بسیار کوچک حامل جوانه های گل و برگ تغذیه می کند. در سالهای طغیان شدید آفت مناسب ترین زمان سمپاشی هنگام ظهور حشرات کامل و فعالیت تغذیه ای آنها که مصادف با تورم جوانه ها است می باشد برای مبارزه شیمیایی می توان از سموم دیازینون (۱ در هزار)و زولون(۵/۱ در هزار)استفاده کرد در واقع سمپاشی در مرحله غنچه قبل از باز شدن گلها صورت می گیرد. 

سرخرطومی سیب

شته مویی سیب: بدن این شته پوسیده از ترشحات مویی ،سفیر رنگ،پنبه ای می باشد.در بیشتر استانها دیده شده است.میزبان اصلی درخت سیب است ملی به ندرت روی گلابی هم دیده می شود. این آفت روی تنه،شاخه،طوقه و ریشه درخت سیب استقرار یافته و در اثر تغذیه از گیاه و ترشح مواد بزاقی قسمتهای مورد حمله تغییر شکل یافته و متورم می شود.این محلهای متورم به تدریج ترک برداشته و شکاف طولی و عرضی ایجاد می شود.شاخه های موجود در در قسمت بالایی محل خسارت دیده خشکیده و این خشکیدگی به تدریج تمام درخت را فرا می گیرد.در صورت له شدن بدن شته مایع قرمز رنگی خارج می شود. در صورت وجود آفت می توان سمپاشی را شروع کرد که از سموم دیازینون(1 در هزار)متاسیستوکس(1در هزار)استفاده کرد. 

بیماریهای سیب: 

سفیدک سطحی سیب:هر کجا که سیب کشت می شود این بیماری نیز وجود دارد . علائم سفیدک سطحی روی برگها به صورت لکه های خاکستری تا سفید ظاهر می شود و برگهای جوان دچار پیچیدگی شده و نهایتا خشک می شود و در اثر آلودگی شکوفه ها و گلبرگها چروکیده و کاسبرگها گوشتی و کلفت می شوند و توانایی تشکیل میوه را از دست می دهند روی سر شاخه ها منظره سفید رنگی ایجاد می شود رشد این شاخه ها متوقف می شود.حالت شبکه ای چوب پنبه در سطح میوه ها دیده می شود از روشهای مبارزه با این بیماری می توان به ۱)هرس شاخه ها و سرشاخه ها ۲)ارقام مقاوم مانند سیب زرد لبنانی ،(لیشنر،گلدن)۳)استفاده از قارچ کش های گوگرد،کاراتان ،که زمان استفاده از آن نوبت اول هنگام تورم جوانه ها ،نوبت دوم بعد از ریزش گلبرگها و نوبت سوم بستگی به شرایط جوی دارد. 

سفیدک سطجی

لکه سیاه سیب:از لحاظ اقتصادی مهمترین بیماری سیب است این بیماری در مناطقی که آب و هوای نیمه خشک دارند کمتر شایع است ولی در مناطقی که بهار خنک و مرطوبی دارند خسارت بیماری شدید بوده است.اساسا خسارت بیماری به دو صورت است :

۱)کاهش بازار پسندی میوه ها به سبب وجود لکه های سیاه یا تغییر شکل میوه ها 
۲)نابودی کامل درخت در ۳-۲ سال متوالی ابیدمی شدید 

در ابتدای بهار قبل از باز نشدن شکوفه ها اولین جایی که آلوده می شود کاسبرگهای گل سیب است.کاسبرگها به رنگ سبز زیتونی در آمده و از این طریق میوه ها و برگهای جوان نیز آلوده می شوند .لکه ها ابتدا در سطح زیرین برگهای جوان مشاهده می شوند وبا بازتر شدن برگها هر دو سطح آنها آلوده می گردند.لکه های اولیه ،مخملی و به رنگ سبز زیتونی تا قهوه ای و با حاشیه نا مشخص می باشند. به تدریج حاشیه لکه ها واضح شده و ممکن است چند لکه به هم چسبیده و به رنگ سیاه درآیند .اگر تعداد لکه ها زیاد باشد یرگها بد شکل و پیچیده می شوند و معمولا ریزش می کنند. آلودگی دمبرگ موجب ریزش برگ قبل از تکامل آن می گردد. لکه روی میوه ها ابتدا مشابه لکه های روی برگها است بعدا قهوه ای ،سیاه و چوب پنبه ای می شوند.میوه های آسیب دیده بد شکل و پیچ خورده هستند،معمولا این میوه ها ترک می خورند و زود می ریزند .آلودگی دم میوه موجب ریزش میوه قبل از رسیدن آن می گردند.از روشهای مبارزه با این بیماری می توان به

۱)شخم زمستانه و زیر خاک کردن بقایا

۲)پاشیدن کودهای نیتروژن دار(اوره) در پاییز روی برگهای ریخته شده در کف باغ

۳)پاشیدن قارچکشهایی مانند بنومیل در آخر فصل (قبل از خزان)روی برگهای درخت یا بعد از خزان روی برگهای کف باغ

۴)تنظیم فاصله درختان هنگام کاشت و هرس مرتب آنها ۵)استفاده از قارچکشهایی مانند دودین(۱ در هزار)،کاپتان(۳ در هزار )،بنومیل (۵% در هزار).حداقل سه بار سمپاشی صورت می گیرد نوبت اول از تورم جوانه ها تا قبل از باز شدن گلها،نوبت دوم بعد از ریختن گلها و نوبت سوم ۱۰ روز بعد. 

شانکرسیتوسبورایی سیب:بارزترین علائم این بیماری عبارتند از شانکر هایی که روی تنه و شاخه های قطور بوجود می آیند.قیل از پیدایش شانکرها ابتدا محل تغییر رنگ داده و نرم می شود سپس بافت آسیب دیده در مرکز فرو رفته و نشست می کند و حاشیه آن برجسته می شود.در اثر پیشرفت لکه ها بزرگتر و فرورفته تر می شوند و رنگ آن قهوه ای می شود و سرانجام پوست قسمت آلوده می خشکد و به دنبال آن ترکها و شکافهایی روی پوست خشکیده شانکر ایجاد می شود و پوست شانکر در مرکز شانکر زیر و پوسته می شود در صورت گسترش شانکر در تمام درخت موجب مرگ درخت می گردد و توده اسپور قارچ به صورت فتیله یا قطره از دهانه شانکر خارج می شود از روشهای مبارزه و پیشگیری می توان به:

۱)خذف اندامهای آلوده و بیمار

۲)تراشیدن شانکرو یاسمان آن

۳)سمپاشی با بنومیل (۷%) در هزار در سه نوبت،محلول بر دو درصد(۲-۱ نوبت)که پاییز پس از ریزش برگها و زمستان اواخر بهار صورت می گیرد